Mapa - Svalbard

Svalbard – prowincja norweska na Oceanie Arktycznym, obejmująca swym zasięgiem archipelag Svalbard (którego największą wyspą jest Spitsbergen, dawniej znany jako Spitsbergen Zachodni – Vestspitsbergen) wraz z kilkoma wyspami niewchodzącymi w skład archipelagu (m.in. Wyspa Niedźwiedzia – Bjørnøya) w granicach 71°–81° N i 10°–35° E, 800 km na północ od Norwegii i 1100 km od Bieguna Północnego.

Najwyższą władzą prowincji Svalbard jest gubernator (Sysselmesteren ), który zapewniając norweskie zwierzchnictwo posiada władzę administracyjną, sądową oraz czuwa nad porządkiem publicznym na całym archipelagu. Jest też odpowiedzialny za ochronę środowiska. Stolicą i siedzibą gubernatora jest Longyearbyen.

Archipelag jest strefą zdemilitaryzowaną. Prawa innych państw do jego eksploatacji określa Traktat Spitsbergeński z 1920 roku.

Wyspy te znane były prawdopodobnie wikingom, a ponownie odkryte zostały w 1596 przez holenderskiego odkrywcę Willema Barentsa. Były znaczącym ośrodkiem wielorybnictwa i myślistwa rosyjskiego (Pomorcy) i norweskiego. Między latami 1669 a 1778 wyprawy na Svalbard odbywali holenderscy rybacy, którzy założyli osadę Smeerenburg. Od końca XVIII wieku wyspy wykorzystywane były jako baza ekspedycji na biegun północny. Początek XX wieku przyniósł odkrycie znaczących złóż węgla. Na mocy umów międzynarodowych (Traktat Spitsbergeński) z 1920 wyspy te są pod zwierzchnictwem Norwegii. Umowy te zagwarantowały jednocześnie prawo do eksploatacji występujących tu kopalin, łowiectwa i prowadzenia badań naukowych państwom-sygnatariuszom. Eksploatację węgla prowadzi Norwegia (Longyearbyen, Sveagruva) i Rosja (Barentsburg). Polska jako kraj, który ratyfikował traktat, ma dokładnie takie same prawa użytkowania, eksploatacji surowców i budowania osiedli, jak Norwegia, a polscy obywatele mają prawo osiedlać się, kupować domy i przebywać bez wizy na czas nieokreślony od 1931, kiedy to Polska podpisała traktat. Do obowiązków Norwegii należy pilnowanie porządku i ochrona środowiska. Obecnie Polska korzysta głównie z prawa do prowadzenia badań naukowych.