Kaart (cartografie) - Kollumerland en Nieuwkruisland (Gemeente Kollumerland en Nieuwkruisland)

Kollumerland en Nieuwkruisland of officieel afgekort Kollumerland c.a. (Fries: Kollumerlân en Nijkrúslân, Gronings: Köllemerlaand en Nijkruuslaand) is een voormalige gemeente in het noordoosten van de Nederlandse provincie Friesland. De gemeente telde 12.827 inwoners (per 1 januari 2018, bron: CBS) op een oppervlakte van 116,35 km². Op 1 januari 2019 is de gemeente samen met Dongeradeel en Ferwerderadeel gefuseerd tot Noardeast-Fryslân.

Kollumerland en Nieuwkruisland was de enige Friese gemeente waar behalve Fries ook Gronings wordt gesproken. Dwars door de voormalige gemeente loopt de Gronings-Friese taalgrens. In het westelijke deel van de voormalige gemeente (het vroegere Oostbroeksterland) wordt Fries gesproken, de dialecten in het oostelijk deel (het eigenlijke Kollumerland) worden ook wel het Kollumerlands genoemd en tot het Nedersaksische dialect Westerkwartiers gerekend. De dorpen waar het Kollumerlands nog gesproken wordt zijn: Burum, Munnekezijl, Warfstermolen en Kollumerpomp. Het dialect in dit laatste dorp, het Kollumerpompsters wordt als een aparte tak gezien van het Westerkwartiers, hoewel de verschillen met het Kollumerlands in de loop der tijd minimaal zijn geworden. Omdat het Kollumerlands ook veel invloeden vanuit het Fries heeft, kan de taal ook deels als Fries dialect worden gezien, waardoor het als een brug wordt gezien tussen het Fries en het Nedersaksisch. In de hoofdplaats Kollum spreekt men een eigen dialect, het zogenaamde Kollumers. Dit is een variant van het Stadsfries. Binnen de gemeente was dit onderscheid onder andere zichtbaar in de straatnamen. In het oostelijke deel waren deze Nederlands, in het westelijke deel Fries. De grens lag ten westen van Kollum.