Nederlands
Het Nederlands is een West-Germaanse taal en de officiële taal van Nederland, Suriname en een van de drie officiële talen van België. Binnen het Koninkrijk der Nederlanden is het Nederlands ook een officiële taal van Aruba, Curaçao en Sint-Maarten. Het Nederlands is de op twee na meest gesproken Germaanse taal.
In de Europese Unie spreken ongeveer 25 miljoen mensen Nederlands als eerste taal, en een bijkomende acht miljoen als tweede taal. De Franse Westhoek en de regio rondom de Duitse stad Kleef zijn van oudsher Nederlandstalige gebieden, waar Nederlandse dialecten mogelijk nog gesproken worden door de oudste generaties. Ook in de voormalige kolonie Indonesië kunnen in sommige gebieden de oudste generaties nog Nederlands spreken. Het aantal sprekers van het Nederlands in de Verenigde Staten, Canada en Australië wordt geschat op ruim een half miljoen.
Het Afrikaans, een van de officiële talen van Zuid-Afrika, is een dochtertaal van het Nederlands en beide talen zijn onderling verstaanbaar.
Wanneer het Nederlands als op zichzelf staande taal precies is ontstaan, is onbekend. Het Nederlands in zijn vroegste bekende vorm is het weinig gedocumenteerde Oudnederlands (voor 1170), dat eerst overloopt in het Middelnederlands, ook wel Diets genoemd (1170-1500), en daarna in het Nieuwnederlands.
De scheiding tussen de continentale en de kustvarianten van het West-Germaans liep vóór de 5e eeuw dwars door wat nu Nederland en Noordwest-Duitsland heet. De kusttaal (in de wetenschappelijk literatuur Ingveoons genoemd) verspreidde zich aan de hand van Ingveoonse klankverschuivingen in afnemende mate in zuidoostelijke richting. De Friese en Saksische dialecten hebben op het vasteland het meest onder invloed ervan gestaan. In mindere mate hebben ook het West-Vlaams en het Hollands Ingveoonse kenmerken, dialecten die aan de basis hebben gestaan van het huidige Standaardnederlands.
In Engeland werd het Angelsaksisch, ook een van de Ingveoonse talen, na de Normandische verovering van Engeland (1066) sterk geromaniseerd. Alleen in het Fries bleef de kusttaal op het continent bewaard. Door de opeenvolgende Hoogduitse klankverschuivingen ontwikkelde zich tussen de 4e en de 9e eeuw in het continentale West-Germaans een verwijdering tussen het zogenaamde Nederfrankisch en Nedersaksisch aan de ene zijde en het Middelduits en Opperduits aan de andere zijde. Het Nederfrankisch zou uiteindelijk de basis worden van wat nu Nederlands is, terwijl het huidige Duits zijn basis vooral in het Opperduits heeft. De taalscheiding verdiepte zich niet alleen, maar schoof ook geografisch naar het noorden op.
Pas in de 16e eeuw begonnen de vele regionale talen in de gebieden waar nu Nederlands wordt gesproken aan hun ontwikkeling tot één standaardtaal. Tot dan toe kende elke regio haar eigen geschreven vorm(en) en daarin weken die in het zuidoosten (Limburg) en noordoosten (van Groningen tot de Achterhoek) het meest af. Zij vertoonden invloeden van de talen van het Hanzegebied en Münsterland en zouden later nauwelijks deelnemen aan de vorming van een algemene Nederlandse standaardtaal. Het economisch en bestuurlijk zwaartepunt in Brabant, Vlaanderen en Holland, met rond de 85% van alle Nederlandstalige inwoners van de Nederlanden, weerspiegelde zich ook in de dominantie van de geschreven varianten uit die gewesten. Deze schrijftalen waren academisch omdat ze vooral op de kanselarijen van vorsten, kloosters en steden en nauwelijks door de ongeletterde bevolking werden gebruikt.
Rond 1500 kwam er een streven op gang om een algemene schrijftaal te ontwikkelen die in ruimere gebieden bruikbaar kon zijn door verschillende regionale elementen in zich te verenigen. Dat was ook een behoefte vanuit de centralisering van het bestuur onder het Bourgondische hertogschap dat zijn gezag vanuit Brussel over de gehele Nederlanden wilde uitbreiden, een streven waarin keizer Karel V ten slotte ook zou slagen. In de Reformatie waren het vooral de Bijbelvertalingen en religieuze traktaten waarmee een brede verspreiding werd beoogd, en die daarom doelbewust in een algemene schrijftaal werden gesteld. Voorlopig bleef het bij pogingen waarin elke auteur zijn eigen streektaal het meeste gewicht gaf.
Als benaming voor het Nederlands gelden gedurende Middeleeuwen vooral varianten van Diets/Duuts, het woord Nederlands wordt in 1482 voor het eerst aangetroffen. In de tweede helft van de 16e eeuw komt hier, als synoniem, het woord Nederduytsch bij. Het betreft hier een samenvoeging van Nederlands/Nederlanden en Diets/Duuts (nadat de uu-klank in het Nieuwnederlands naar een ui-klank omboog) en vindt haar oorsprong bij de Rederijkers. Na 1750 neemt het gebruik van Nederduytsch gestaag af, met een duidelijke versnelling na 1815. Met uitzondering van de periode tussen 1651-1700 is Nederlands vanaf 1550 de populairste benaming voor de Nederlandse taal.
De gesproken taal van de hogere standen ging zich pas langzamerhand naar deze nieuwe standaardtaal richten, althans in de noordelijke Nederlanden en het eerst in Holland. Hiermee vond de scheiding in ontwikkeling plaats tussen het Nederlands in Nederland waar men de standaardtaal ook ging spreken, en Vlaanderen waar de hogere standen op het Frans overgingen. De gesproken taal van de lagere standen bleef een gewestelijke of een stedelijke variant totdat de bevolking onder de leerplicht het Nederlands als schrijftaal werd geleerd en zij na enkele generaties die taal ook kon gaan spreken. Hoe langzaam dit proces moest verlopen mag blijken uit de analfabetencijfers, tevens indicaties voor schoolbezoek, die rond 1800 in de noordelijke Nederlanden nog een derde en in Vlaanderen twee derden van de volwassen bevolking omvatten.
In de Europese Unie spreken ongeveer 25 miljoen mensen Nederlands als eerste taal, en een bijkomende acht miljoen als tweede taal. De Franse Westhoek en de regio rondom de Duitse stad Kleef zijn van oudsher Nederlandstalige gebieden, waar Nederlandse dialecten mogelijk nog gesproken worden door de oudste generaties. Ook in de voormalige kolonie Indonesië kunnen in sommige gebieden de oudste generaties nog Nederlands spreken. Het aantal sprekers van het Nederlands in de Verenigde Staten, Canada en Australië wordt geschat op ruim een half miljoen.
Het Afrikaans, een van de officiële talen van Zuid-Afrika, is een dochtertaal van het Nederlands en beide talen zijn onderling verstaanbaar.
Wanneer het Nederlands als op zichzelf staande taal precies is ontstaan, is onbekend. Het Nederlands in zijn vroegste bekende vorm is het weinig gedocumenteerde Oudnederlands (voor 1170), dat eerst overloopt in het Middelnederlands, ook wel Diets genoemd (1170-1500), en daarna in het Nieuwnederlands.
De scheiding tussen de continentale en de kustvarianten van het West-Germaans liep vóór de 5e eeuw dwars door wat nu Nederland en Noordwest-Duitsland heet. De kusttaal (in de wetenschappelijk literatuur Ingveoons genoemd) verspreidde zich aan de hand van Ingveoonse klankverschuivingen in afnemende mate in zuidoostelijke richting. De Friese en Saksische dialecten hebben op het vasteland het meest onder invloed ervan gestaan. In mindere mate hebben ook het West-Vlaams en het Hollands Ingveoonse kenmerken, dialecten die aan de basis hebben gestaan van het huidige Standaardnederlands.
In Engeland werd het Angelsaksisch, ook een van de Ingveoonse talen, na de Normandische verovering van Engeland (1066) sterk geromaniseerd. Alleen in het Fries bleef de kusttaal op het continent bewaard. Door de opeenvolgende Hoogduitse klankverschuivingen ontwikkelde zich tussen de 4e en de 9e eeuw in het continentale West-Germaans een verwijdering tussen het zogenaamde Nederfrankisch en Nedersaksisch aan de ene zijde en het Middelduits en Opperduits aan de andere zijde. Het Nederfrankisch zou uiteindelijk de basis worden van wat nu Nederlands is, terwijl het huidige Duits zijn basis vooral in het Opperduits heeft. De taalscheiding verdiepte zich niet alleen, maar schoof ook geografisch naar het noorden op.
Pas in de 16e eeuw begonnen de vele regionale talen in de gebieden waar nu Nederlands wordt gesproken aan hun ontwikkeling tot één standaardtaal. Tot dan toe kende elke regio haar eigen geschreven vorm(en) en daarin weken die in het zuidoosten (Limburg) en noordoosten (van Groningen tot de Achterhoek) het meest af. Zij vertoonden invloeden van de talen van het Hanzegebied en Münsterland en zouden later nauwelijks deelnemen aan de vorming van een algemene Nederlandse standaardtaal. Het economisch en bestuurlijk zwaartepunt in Brabant, Vlaanderen en Holland, met rond de 85% van alle Nederlandstalige inwoners van de Nederlanden, weerspiegelde zich ook in de dominantie van de geschreven varianten uit die gewesten. Deze schrijftalen waren academisch omdat ze vooral op de kanselarijen van vorsten, kloosters en steden en nauwelijks door de ongeletterde bevolking werden gebruikt.
Rond 1500 kwam er een streven op gang om een algemene schrijftaal te ontwikkelen die in ruimere gebieden bruikbaar kon zijn door verschillende regionale elementen in zich te verenigen. Dat was ook een behoefte vanuit de centralisering van het bestuur onder het Bourgondische hertogschap dat zijn gezag vanuit Brussel over de gehele Nederlanden wilde uitbreiden, een streven waarin keizer Karel V ten slotte ook zou slagen. In de Reformatie waren het vooral de Bijbelvertalingen en religieuze traktaten waarmee een brede verspreiding werd beoogd, en die daarom doelbewust in een algemene schrijftaal werden gesteld. Voorlopig bleef het bij pogingen waarin elke auteur zijn eigen streektaal het meeste gewicht gaf.
Als benaming voor het Nederlands gelden gedurende Middeleeuwen vooral varianten van Diets/Duuts, het woord Nederlands wordt in 1482 voor het eerst aangetroffen. In de tweede helft van de 16e eeuw komt hier, als synoniem, het woord Nederduytsch bij. Het betreft hier een samenvoeging van Nederlands/Nederlanden en Diets/Duuts (nadat de uu-klank in het Nieuwnederlands naar een ui-klank omboog) en vindt haar oorsprong bij de Rederijkers. Na 1750 neemt het gebruik van Nederduytsch gestaag af, met een duidelijke versnelling na 1815. Met uitzondering van de periode tussen 1651-1700 is Nederlands vanaf 1550 de populairste benaming voor de Nederlandse taal.
De gesproken taal van de hogere standen ging zich pas langzamerhand naar deze nieuwe standaardtaal richten, althans in de noordelijke Nederlanden en het eerst in Holland. Hiermee vond de scheiding in ontwikkeling plaats tussen het Nederlands in Nederland waar men de standaardtaal ook ging spreken, en Vlaanderen waar de hogere standen op het Frans overgingen. De gesproken taal van de lagere standen bleef een gewestelijke of een stedelijke variant totdat de bevolking onder de leerplicht het Nederlands als schrijftaal werd geleerd en zij na enkele generaties die taal ook kon gaan spreken. Hoe langzaam dit proces moest verlopen mag blijken uit de analfabetencijfers, tevens indicaties voor schoolbezoek, die rond 1800 in de noordelijke Nederlanden nog een derde en in Vlaanderen twee derden van de volwassen bevolking omvatten.
Land (geografie)
-
Indonesië
Indonesië, officieel de Republiek Indonesië (Indonesisch: Negara Kesatuan Republik Indonesia, afgekort als NKRI; of gewoon Republik Indonesia, afgekort als RI; Javaans: Nusantara), ook plaatselijk bekend als Nusantara, is een land gelegen in Azië en voor een kleiner deel in Oceanië (Westelijk Nieuw Guinea, de Molukken en Oost-Nusa Tenggara). Het land bestaat uit een archipel van 16.056 eilanden, maar daarover is niet 100% zekerheid. Het land is daarmee 's werelds grootste eilandstaat. Het land grenst direct aan Papoea-Nieuw-Guinea, Oost-Timor en Maleisië. Andere landen die Indonesië omringen zijn Singapore, Brunei, de Filipijnen, Australië en de door India bestuurde Nicobaren.
De eilandstaat heeft een totale oppervlakte van 1.904.569 km². Met een populatie van is het qua inwoneraantal het op drie na grootste land ter wereld. Het is tevens het land met de grootste moslimbevolking, hoewel de islam geen staatsreligie is. Indonesië is een republiek met een gekozen parlement en een president. De hoofdstad is Jakarta. -
België
België, officieel het Koninkrijk België, is een West-Europees land dat aan de Noordzee ligt en aan Nederland, Duitsland, Luxemburg en Frankrijk grenst. Het land is 30.528 km² groot en heeft een bevolking van meer dan 11,6 miljoen inwoners (ruim 6,7 miljoen in het Vlaams Gewest, 3,7 miljoen in het Waals Gewest en 1,2 miljoen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest). Brussel is de hoofdstad van België en tevens het bestuurlijk centrum van de Europese Unie en de NAVO.
Het land heeft drie officiële talen: een kleine zestig procent van de bevolking spreekt Nederlands, vooral in Vlaanderen, veertig procent spreekt Frans, vooral in Wallonië en Brussel, en minder dan een procent spreekt Duits, in de Oostkantons. De culturele en linguïstische diversiteit van het land heeft door een opeenvolging van staatshervormingen geleid tot een complex politiek systeem, waarbij in principe de grondgebonden bevoegdheden – zoals economie, werkgelegenheid en infrastructuur – liggen bij de Gewesten (het Vlaamse, het Waalse en het Brusselse), en de persoonsgebonden materies – zoals onderwijs, cultuur en welzijn – bij de Gemeenschappen (de Vlaamse, de Franse en de Duitstalige), met een overkoepelende federale overheid voor het hele grondgebied, bevoegd voor onder meer defensie, justitie en de sociale zekerheid. -
Nederland
Nederland is een van de landen binnen het Koninkrijk der Nederlanden. Nederland ligt voor het overgrote deel in het noordwesten van Europa, aan de Noordzee. Naast het Europese deel zijn er drie bijzondere gemeenten in de Caribische Zee, die ook wel Caribisch Nederland worden genoemd. Europees Nederland wordt in het zuiden begrensd door België, langs de oostgrens door Duitsland en aan west- en noordzijde door de zee. De hoofdstad van Nederland is Amsterdam, de regeringszetel is Den Haag.
Nederland heeft een inwonertal van 17.749.262 (27 oktober 2022) en met een oppervlakte van 41.543 km² een bevolkingsdichtheid van 0 inwoners/km². Daarmee is Nederland het op vijftien na dichtst bevolkte land van de wereld; met de kleine stadstaten Monaco, Vaticaanstad en San Marino niet meegerekend is Nederland na Malta het dichtstbevolkte land in Europa. 18,41% van het oppervlak (7.650 km²) bestaat uit water en 81,59% uit land (33.893 km²). De bevolkingsdichtheid exclusief het wateroppervlakte is 0 inwoners/km² (31 januari 2022). Zo'n 27 procent van het land bevindt zich onder zeeniveau. Het land wordt beschermd tegen het water door middel van een systeem van dijken en waterwerken. Door landwinning zijn polders gecreëerd. Bestuurlijk is het land verdeeld in twaalf provincies en circa 350 gemeenten. -
Aruba
Aruba, officieel: Land Aruba (Papiaments: Pais Aruba), is een land binnen het Koninkrijk der Nederlanden, gelegen op het Zuid-Amerikaanse continentaal plat in de Caraïbische Zee, op 23 kilometer ten noorden van het schiereiland Paraguaná van de Venezolaanse deelstaat Falcón. Het behoort tot de ABC-eilanden van de Kleine Antillen. Aruba heeft een bevolking van inwoners en met een oppervlakte van is het ongeveer even groot als het Nederlandse waddeneiland Texel. Het eiland is vrij droog met weinig van de weelderige tropische vegetatie die in de Caraïben gebruikelijk is.
Het eiland werd rond het jaar 1000 ontdekt door de Caquetio, een stam van de Arowakken. Zij waren met kano's gevlucht vanuit Venezuela om te ontkomen aan aanvallen door de Cariben. Resten van de vroegste bewoning door hen op Aruba dateren van ongeveer 1000. Door de afgelegen ligging ten opzichte van andere Caribische eilanden en de sterke stroming, bleven de Caquetios meer gebonden aan Zuid-Amerika dan aan de Caraïben. -
Caribisch Nederland
Caribisch Nederland is de benaming gehanteerd door de Rijksoverheid voor de Nederlandse eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba in de Caribische Zee, die sinds 10 oktober 2010 als drie afzonderlijke openbare lichamen, de Caribische openbare lichamen, deel van Nederland zijn. Tot die datum waren de eilanden eilandgebieden van de Nederlandse Antillen, een voormalig land binnen het Koninkrijk der Nederlanden. De wijziging was een onderdeel van de staatkundige hervormingen binnen het Koninkrijk der Nederlanden.
Deze eilanden staan ook bekend als BES-eilanden. De afkorting BES verwijst naar de eerste letters van de namen van de eilanden. Sint Eustatius wordt lokaal en internationaal aangeduid als Statia. -
Curaçao
Curaçao (Papiaments: Kòrsou), officieel: Land Curaçao (Papiaments: Pais Kòrsou, Engels: Country Curaçao), is een land binnen het Koninkrijk der Nederlanden. Het grondgebied en de zee van het Land Curaçao bestaan uit de eilanden Curaçao en Klein Curaçao en de daarbij behorende territoriale zee.
Het is gelegen in de zuidelijke Caraïbische Zee, net voor de kust van Venezuela. De hoofdstad en grootste plaats van Curaçao is Willemstad. -
Sint Maarten
Sint Maarten is een land binnen het Koninkrijk der Nederlanden. Het bestaat uit het zuidelijk deel van het Caribische eiland Sint Maarten. Het heeft een oppervlakte van ongeveer 34 km² en heeft naar schatting inwoners. De hoofdstad is Philipsburg. Het land Sint Maarten maakt geen deel uit van de Europese Unie; de valuta zijn de Antilliaanse gulden en de Amerikaanse dollar.
Sint Maarten werd ook in het Nederlands tot in de twintigste eeuw vaak aangeduid met de op het Frans geënte naam St. Martin, hoewel Sint Maarten ook wel voorkwam. De naam van het Nederlandse deel van het eiland is per 1 april 1937 veranderd in Sint Maarten. Deze schrijfwijze, die ook wordt aangehouden in het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden en de Staatsregeling van Sint Maarten, druist in tegen de Nederlandse spelling, volgens welke het Sint-Maarten zou moeten zijn. De Nederlandse Taalunie adviseert daarom in afwijking van de officiële naam toch Sint-Maarten te schrijven. -
Suriname
Suriname, officieel de Republiek Suriname, is een republiek aan de noordkust van Zuid-Amerika met als hoofdstad Paramaribo. Het land was van 1667 tot 1954 een kolonie van Nederland en daarna een land binnen het Koninkrijksverband. Op 25 november 1975 werd Suriname onafhankelijk. De Surinaamse bevolking bestaat uit meerdere etnische groepen waarvan er geen een absolute meerderheid vormt. De voertaal en officiële taal is het Nederlands, terwijl ook het Sranan(tongo) belangrijk is. Verder zijn er verschillende lokale en inheemse talen in gebruik.
De republiek heeft een oppervlakte van 163.820 km², een kustlijn van 386 km en grenst aan Brazilië, Guyana en Frans-Guyana. Het heeft zowel met Guyana als met Frans-Guyana een grensgeschil. Het landschap bestaat uit moerassen en heuvellandschappen met in het zuiden en midden verschillende bergketens. Het land is grotendeels bedekt met tropisch regenwoud en wordt doorsneden door een aantal rivieren die van het zuiden naar het noorden lopen, zoals onder andere de rivier de Suriname.