ภาษาทาจิก
ทาจิก (Забони тоҷикӣ, Zaboni tojikī, ) มีอีกชื่อว่า ภาษาเปอร์เซียทาจิก (форси́и тоҷикӣ́, forsii tojikī, ) เป็นภาษาเปอร์เซียรูปแบบหนึ่งที่มีผู้พูดโดยชาวทาจิกในประเทศทาจิกิสถานและอุซเบกิสถาน มีความใกล้ชิดกับภาษาดารี นักวิชาการบางส่วนจัดให้ภาษาทาจิกเป็นภาษาย่อยของภาษาเปอร์เซียมากกว่าเป็นภาษาของตนเอง ความนิยมของแนวคิดเรื่องภาษาทาจิกเป็นรูปแบบหนึ่งของภาษาเปอร์เซียมีมากจนกระทั่งในสมัยที่มีปัญญาชนชาวทาจิกพยายามจัดตั้งให้ภาษาทาจิกเป็นภาษาที่แยกจากภาษาเปอร์เซีย ซัดริดดีน อัยนี (Sadriddin Ayni) ปัญญาชนคนสำคัญ โต้แย้งกลับว่า ภาษาทาจิกไม่ใช่ "ภาษาย่อยที่ถูกทำให้เสื่อมลง" (bastardised dialect) ของภาษาเปอร์เซีย ปัญหาที่ว่าภาษาทาจิกและเปอร์เซียเป็นภาษาย่อยสองภาษาของภาษาเดียวกันหรือเป็นสองภาษาที่ไม่ต่อเนื่องนั้น มีความเป็นการเมืองอยู่ในนั้นด้วย
ภาษาทาจิกเป็นหนึ่งในสองภาษาราชการของประเทศทาจิกิสถาน ส่วนอีกภาษาหนึ่งคือภาษารัสเซีย ซึ่งเป็นภาษาราชการระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์ ภาษานี้มีความต่างจากภาษาเปอร์เซียที่ใช้พูดในอิหร่านและอัฟกานิสถาน ซึ่งเป็นผลมาจากการแบ่งแยกดินแดนทางการเมือง การแบ่งแยกทางภูมิศาสตร์และการจัดมาตรฐานทางภาษา รวมทั้งอิทธิพลของภาษารัสเซียและภาษากลุ่มเตอร์กิกที่อยู่รอบ ๆ มาตรฐานของภาษานี้ยึดตามสำเนียงตะวันตกเฉียงเหนือของทาจิกิสถานซึ่งเป็นเมืองเก่าของซามาร์คันฑ์ และได้รับอิทธิพลจากภาษาอุซเบกด้วย ภาษาทาจิกมีหน่วยคำในคำศัพท์ การออกเสียงและไวยากรณ์ซึ่งไม่มีในภาษาเปอร์เซียที่พูดในที่อื่น ซึ่งน่าจะเป็นมาจากการที่ถูกแบ่งแยกโดยภูมิศาสตร์เขตเทือกเขาของเอเชียกลาง
เมืองที่สำคัญของผู้พูดภาษาทาจิกในประวัติศาสตร์คือซามาร์คันท์และบูคาราซึ่งในปัจจุบันอยู่ในอุซเบกิสถาน ในอุซเบกิสถานนั้น นอกจากจะมีผู้พูดภาษาทาจิกมากในบริเวณทั้งสองนี้แล้ว ยังมีในจังหวัดซูร์ซอนดาร์โยทางใต้และตามแนวชายแดนที่ติดกับทาจิกิสถาน
ในสมัยที่ปกครองโดยพรรคคอมมิวนิสต์ ชาวทาจิกไม่ได้รับการรับรองในอุซเบกิสถาน พวกเขาต้องเลือกระหว่างอยู่ในอุซเบกิสถานและลงทะเบียนเป็นชาวอุซเบก หรือเลือกเป็นชาวทาจิกและถูกย้ายไปอยู่ทาจิกิสถาน. ในทาจิกิสถานนั้น ประชากร 80% พูดภาษาทาจิก ผู้พูดภาษาทาจิกในบาดักซานซึ่งมีภาษากลุ่มปาร์มีเป็นภาษาหลักจะพูดได้สองภาษา นอกจากนั้นยังพบมากทางภาคเหนือของของอัฟกานิสถานและในเมืองสำคัญเช่น คาบูล คุนดุชและเฮรัต ซึ่งภาษาทาจิกในอัฟกานิสถานเขียนด้วยอักษรอาหรับ-เปอร์เซีย และเรียกว่าภาษาดารีเปอร์เซีย นอกจากนี้มีผู้พูดภาษาทาจิกในรัสเซีย คาซัคสถานและที่อื่นๆ
ในประเทศจีน ภาษทาจิกไม่มีรูปเขียนอย่างเป็นทางการ ชาวจีนที่พูดภาษาทาจิกส่วนใหญ่ ที่จริงแล้วพูดภาษาซาริโกลี หรือซาริโคลี (Sariqul, Sariköli) ซึ่งแม้ว่าจะเรียกว่าภาษาทาจิก ก็ไม่ได้สัมพันธ์ใกล้เคียงกับ ภาษาทาจิก มากกว่าภาษากลุ่มปามีร์ (Pamir languages) และใช้ภาษาอุยกูร์ และภาษาจีนเพื่อติดต่อกับคนชนชาติอื่น ๆ ในพื้นที่
ภาษาทาจิกเป็นหนึ่งในสองภาษาราชการของประเทศทาจิกิสถาน ส่วนอีกภาษาหนึ่งคือภาษารัสเซีย ซึ่งเป็นภาษาราชการระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์ ภาษานี้มีความต่างจากภาษาเปอร์เซียที่ใช้พูดในอิหร่านและอัฟกานิสถาน ซึ่งเป็นผลมาจากการแบ่งแยกดินแดนทางการเมือง การแบ่งแยกทางภูมิศาสตร์และการจัดมาตรฐานทางภาษา รวมทั้งอิทธิพลของภาษารัสเซียและภาษากลุ่มเตอร์กิกที่อยู่รอบ ๆ มาตรฐานของภาษานี้ยึดตามสำเนียงตะวันตกเฉียงเหนือของทาจิกิสถานซึ่งเป็นเมืองเก่าของซามาร์คันฑ์ และได้รับอิทธิพลจากภาษาอุซเบกด้วย ภาษาทาจิกมีหน่วยคำในคำศัพท์ การออกเสียงและไวยากรณ์ซึ่งไม่มีในภาษาเปอร์เซียที่พูดในที่อื่น ซึ่งน่าจะเป็นมาจากการที่ถูกแบ่งแยกโดยภูมิศาสตร์เขตเทือกเขาของเอเชียกลาง
เมืองที่สำคัญของผู้พูดภาษาทาจิกในประวัติศาสตร์คือซามาร์คันท์และบูคาราซึ่งในปัจจุบันอยู่ในอุซเบกิสถาน ในอุซเบกิสถานนั้น นอกจากจะมีผู้พูดภาษาทาจิกมากในบริเวณทั้งสองนี้แล้ว ยังมีในจังหวัดซูร์ซอนดาร์โยทางใต้และตามแนวชายแดนที่ติดกับทาจิกิสถาน
ในสมัยที่ปกครองโดยพรรคคอมมิวนิสต์ ชาวทาจิกไม่ได้รับการรับรองในอุซเบกิสถาน พวกเขาต้องเลือกระหว่างอยู่ในอุซเบกิสถานและลงทะเบียนเป็นชาวอุซเบก หรือเลือกเป็นชาวทาจิกและถูกย้ายไปอยู่ทาจิกิสถาน. ในทาจิกิสถานนั้น ประชากร 80% พูดภาษาทาจิก ผู้พูดภาษาทาจิกในบาดักซานซึ่งมีภาษากลุ่มปาร์มีเป็นภาษาหลักจะพูดได้สองภาษา นอกจากนั้นยังพบมากทางภาคเหนือของของอัฟกานิสถานและในเมืองสำคัญเช่น คาบูล คุนดุชและเฮรัต ซึ่งภาษาทาจิกในอัฟกานิสถานเขียนด้วยอักษรอาหรับ-เปอร์เซีย และเรียกว่าภาษาดารีเปอร์เซีย นอกจากนี้มีผู้พูดภาษาทาจิกในรัสเซีย คาซัคสถานและที่อื่นๆ
ในประเทศจีน ภาษทาจิกไม่มีรูปเขียนอย่างเป็นทางการ ชาวจีนที่พูดภาษาทาจิกส่วนใหญ่ ที่จริงแล้วพูดภาษาซาริโกลี หรือซาริโคลี (Sariqul, Sariköli) ซึ่งแม้ว่าจะเรียกว่าภาษาทาจิก ก็ไม่ได้สัมพันธ์ใกล้เคียงกับ ภาษาทาจิก มากกว่าภาษากลุ่มปามีร์ (Pamir languages) และใช้ภาษาอุยกูร์ และภาษาจีนเพื่อติดต่อกับคนชนชาติอื่น ๆ ในพื้นที่
