Korona duńska

Korona duńska – jednostka monetarna w Danii oraz terytoriach zależnych Danii: Wyspach Owczych i Grenlandii.

W języku duńskim korona nazywa się krone (liczba mnoga: kroner). 1 krone dzieli się na 100 øre (w l. mn. i poj.). Międzynarodowy kod (→ISO 4217) waluty duńskiej to DKK. Monety występują w nominałach 1, 2, 5, 10, 20 koron i 50 øre. Z dniem 1 października 2008 roku została wycofana moneta 25 øre (możliwa wymiana w bankach do dnia 1 października 2011 roku). Banknoty 50, 100, 200, 500 i 1000 koron.

Korona jako środek płatniczy została wprowadzona w Danii w 1873 roku jako wynik stworzenia Skandynawskiej Unii Monetarnej. Do Unii oprócz Danii należały Szwecja i Norwegia. Unia rozpadła się po I wojnie światowej, jednak państwa skandynawskie postanowiły zachować nazwę waluty – dlatego jednostka monetarna w Szwecji i Norwegii również nazywa się koroną.

Dania jest państwem Unii Europejskiej zwolnionym na mocy traktatu z Maastricht z obowiązku wprowadzenia u siebie waluty euro. W 2000 roku odbyło się dodatkowo referendum, w którym 53,2% społeczeństwa duńskiego odrzuciło pomysł wprowadzenia euro. Rząd Andersa Fogh Rasmussena zapowiadał kolejne referendum w tej sprawie w 2004, jednak do tego nie doszło.

W 1584 wprowadzono do obiegu na terenie Danii kilka złotych monet, w tym engelota, dukata, rosenobela oraz największą z nich – portugała. Wtedy właśnie po raz pierwszy wybita została ze złota korona. Zawierała wtedy 2,73 grama czystego złota i w przeliczeniu na srebrne pieniądze wyceniana była na 1 i 1/4 duńskiego talara lub 5 duńskich marek.

W 1618 po raz pierwszy spróbowano oprzeć system duński (dotychczas oparty na marce) o złotą i srebrną koronę (corona danica). W złocie wybito monety o nominale 2, 1 i 1/2 korony, natomiast w srebrze – 1, 1/2, 1/4, 1/8 i 1/16 korony. Moneta ćwierćkoronowa zwana była ortskrone. Obok tego bito jeszcze monety o nominale 4, 2, 1 i 1/2 szylinga oraz witeny. Korona złota w dalszym ciągu zawierała 2.73 gramów czystego złota, natomiast korona srebrna ważyła 37.82 gramów i zawierała 32.5 gramów czystego srebra. Jej wartość określono na 1 i 1/2 talara lewkowego (løvedaler).

Pierwszy w dziejach system walutowy Danii oparty na koronie przedstawiał się następująco (zawartość srebra podano w gramach):

W 1619 system został zmieniony. Talara lewkowego zastąpił większy od niego rigsdaler in specie, który zawierał 25.88 gramów srebra. Sam talar lewkowy pod nazwą sleddaler stał się jednostką obrachunkową równą 4 marki. Korony złota i srebrna zachowały zawartość kruszcu (miały wartość 1 i 1/2 rigsdalera in specie), ale zamiast monet 1/8 i 1/16 korony wybito 1/12, 1/24, 1/48 i 1/96 korony. Moneta o nominale 1/96 korony zwana była kronskilling (co można przetłumaczyć jako szyling koronowy) i była nieco większa od będącego wciąż w obiegu starego szylinga zwanego dalerskilling, stanowiącego 1/128 korony. Także wciąż wybijano blaferty i witeny.

Ten skomplikowany system nie przetrwał długo i już w 1625 roku doszło do jego zmiany. Zmniejszono zawartość srebra w srebrnej koronie do 14.964 gramów, upodabniając ją do poprzedniej srebrnej półkorony. Odtąd złota korona była równa dwóm srebrnym koronom lub 1 i 1/3 talara (rigsdaler in specie). Ponadto srebrna korona równa była 4 markom lub 64 szylingom (kronskilling). Ponieważ srebrna korona w przybliżeniu równa była 2/3 niemieckiego reichstalera, odpowiadała wtedy srebrnemu guldenowi niemieckiemu lub 3 ortom polskim.

Utworzony w 1625 system w skrócie prezentował się następująco:

• Dania

  Dania – państwo położone w Europie Północnej (Skandynawia), najmniejsze z państw nordyckich. Wraz z Grenlandią oraz Wyspami Owczymi tworzy Wspólnotowe Królestwo Danii. Kontynentalna Dania graniczy od południa z Niemcami, zaś przez cieśninę Sund sąsiaduje ze Szwecją. Posiada też granicę z Kanadą na wyspie Hansa. Dania jest członkiem Unii Europejskiej, NATO oraz ONZ.
  
  

  Mapa - Dania 
• Wyspy Owcze

  Wyspy Owcze (, wym. [];, wym. []) – wulkaniczny archipelag (o powierzchni 1399 km²) na Atlantyku przy granicy (północno-wschodni kraniec wyspy Fugloy) z Morzem Norweskim, między Wielką Brytanią, Islandią a Norwegią. Stanowią terytorium zależne Danii.
  
  Ośrodkiem administracyjnym jest Thorshavn (farer. Tórshavn). Głównymi miastami Wysp Owczych są: Klaksvík, Hoyvík, Argir. Na wyspach żyje 52 337 mieszkańców, a gęstość zaludnienia wynosi 34,5 osób/km². Językami urzędowymi są farerski i duński. Większość mieszkańców wyznaje luteranizm.

  Mapa - Wyspy Owcze 
• Grenlandia

  Grenlandia (gren. Kalaallit Nunaat [], []) – autonomiczne terytorium zależne Danii położone na wyspie o tej samej nazwie, która położona jest geograficznie w Ameryce Północnej, a historycznie i politycznie w Europie, o obszarze 2 166 086 km² (największa wyspa na świecie niebędąca kontynentem), pokrytej w 81% przez lądolód grenlandzki (410,4 tys. km² jest wolnych od lodu) i o ludności 56 421 (1 stycznia 2021 r.). 89% mieszkańców stanowią Inuici.
  
  Stolicą Grenlandii jest Nuuk (duńska nazwa Godthåb).

  Mapa - Grenlandia