Euro

Majotta (fr. Mayotte, Département de Mayotte) – to francuski departament i region zamorski położony w Kanale Mozambickim na Oceanie Indyjskim.

Powierzchnia dependencji wynosi 374 km², w tym głównej wyspy 363 km². W roku 2012 liczyła 212 645 mieszkańców. Językiem urzędowym jest francuski. Ponadto w użyciu jest dialekt języka suahili – maore (shimaore). Dominującą religią jest islam, który wyznaje 97% mieszkańców wyspy. Klimat zwrotnikowy morski.

Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne (fr. Terres australes et antarctiques françaises – TAAF) – francuskie terytorium zależne obejmujące antarktyczne wyspy wulkaniczne, położone w południowej części Oceanu Indyjskiego. Położone są one częściowo u wybrzeży Afryki, a część leży niemal w równej odległości od kontynentów Afryki, Australii i Antarktydy, w pobliżu 43°S i 67°E. W ich skład wchodzi również sektor Antarktydy obejmujący Ziemię Adeli, przy czym roszczenia wobec Ziemi Adeli nie są uznawane przez niektóre państwa.

Terytoria te mają od 1955 roku status terytorium zamorskiego Francji.

Andora, Księstwo Andory (kat. Principat d’Andorra []), nazwa historyczna (tradycyjna): Doliny Andory (kat. Les Valls d’Andorra) – małe państwo w południowo-zachodniej Europie, bez dostępu do morza. Leży w Pirenejach, granicząc od północy z Francją, a od południa z Hiszpanią.

Andora to kraj leżący w Pirenejach i całkowicie pokryty górami. Ma powierzchnię 468 km². Średnia wysokość terenu to 1996 m n.p.m. Na licznych zboczach często występują wysokogórskie łąki i lasy. Najwyższy punkt w państwie to szczyt góry Pic Alt de la Coma Pedrosa (2946 m n.p.m.), najniższym jest Riu Runer, który leży w pobliżu granicy z Hiszpanią na wysokości 840 m n.p.m. Najdłuższą rzeką jest Valira, będąca dopływem hiszpańskiej rzeki Segre.

Austria (niem. Österreich, ), Republika Austrii (niem. Republik Österreich, ) – państwo śródlądowe położone w Europie Środkowej, federacja dziewięciu krajów związkowych ze stolicą w Wiedniu. Od 1995 Austria należy do Unii Europejskiej.

* W języku niemieckim Österreich ze starowysokoniemieckiego ôstarrîhhi, znaczącego „państwo na wschodzie”. W IX wieku terytorium było wschodnią częścią imperium Franków, a także wschodnimi rubieżami osadnictwa niemieckiego na terenach Słowian. Za czasów Karola Wielkiego i w czasie wczesnego średniowiecza tereny te nazywano marchia orientalis (Marchia Wschodnia), co w lokalnym języku przyjęto jako właśnie ôstarrîhhi. To słowo po raz pierwszy pojawia się na dokumencie z 996 roku. Nazwy Ostmark (Marchia Wschodnia) używały hitlerowskie Niemcy po aneksji Austrii.

Belgia, Królestwo Belgii – państwo federacyjne w zachodniej Europie, w południowych Niderlandach. Belgia jest członkiem Unii Europejskiej, ONZ oraz NATO.

Graniczy od południa z Francją (620 km) i z Luksemburgiem (148 km), od wschodu z Niemcami (167 km) i od północy z Holandią (450 km). Łączna długość granic lądowych wynosi 1385 km, ponadto istnieje 64 km fragment wybrzeża Morza Północnego na zachodzie. Podzielona jest na trzy strefy językowe: francuską, niderlandzką i niemiecką.

Cypr, Republika Cypryjska ( Kýpros, ) – państwo położone na wyspie Cypr leżącej we wschodniej części Morza Śródziemnego. Poprzez wody terytorialne graniczy z oddaloną o 70 km na północ Turcją. Jest członkiem Unii Europejskiej, ma wprowadzoną walutę euro. Największymi miastami kraju są: Nikozja (stolica) oraz Limassol.

Cypr znajduje się w strefie klimatu subtropikalnego w zależności od części wyspy – typu śródziemnomorskiego i półpustynnego, z bardzo łagodnymi zimami i długimi ciepłymi, w połowie gorącymi latami.

Czarnogóra ( /, IPA []) – państwo w Europie Południowej powstałe po rozpadzie Serbii i Czarnogóry. Wcześniej republika związkowa Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii (1945–1992), Federalnej Republiki Jugosławii (1992–2003) oraz Serbii i Czarnogóry (2003–2006). Leży na pobrzeżu Morza Adriatyckiego i graniczy z Serbią, Kosowem, Chorwacją, Bośnią i Hercegowiną oraz Albanią.

W wyniku przeprowadzonego 21 maja 2006 referendum niepodległościowego zadeklarowano zerwanie dotychczas istniejącej federacji z Serbią (Serbia i Czarnogóra). Ostatecznie parlament Czarnogóry proklamował niepodległość 3 czerwca 2006. Zgodnie z umową związkową sukcesorem dotychczas istniejącego państwa Serbii i Czarnogóry została Serbia, natomiast Czarnogóra rozpoczęła procesy akcesyjne do organizacji międzynarodowych. 28 czerwca 2006 została przyjęta do Organizacji Narodów Zjednoczonych jako 192. członek, a od 11 maja 2007 roku jest 47. państwem członkowskim Rady Europy. Od 17 grudnia 2010 r. posiada status kandydata do Unii Europejskiej. Od 5 czerwca 2017 jest 29. państwem członkowskim NATO.

Estonia, Republika Estońska (est. Eesti Vabariik) – państwo unitarne w Europie Północnej, nad Morzem Bałtyckim, nad Zatoką Fińską, nad którą leży Tallinn, stolica i największe miasto kraju, i Zatoką Ryską. Powstało po I wojnie światowej. Członek Unii Europejskiej i NATO. Graniczy z Łotwą od południa i z Rosją od wschodu oraz z Finlandią przez Zatokę Fińską. Jedno z najbardziej zinformatyzowanych państw świata.

Nazwa Estonia (we współczesnym języku estońskim Eesti) może być wywodzona ze słowa Aestii, zlatynizowanej nazwy nadanej przez starożytnych Germanów ludom zamieszkującym tereny na północny wschód od Wisły. Rzymski historyk Tacyt w 98 r. n.e. po raz pierwszy pisał o ludach Aestii i wczesnych Skandynawach.

Grecja (gr. ?? Elláda, IPA: [] lub ?? Ellás, IPA: []), Republika Grecka (?? Ellinikí Dimokratía, IPA: []) – kraj położony w południowo-wschodniej części Europy, na południowym krańcu Półwyspu Bałkańskiego. Graniczy z czterema państwami: Albanią, Macedonią Północną i Bułgarią od północy oraz Turcją od wschodu. Ma dostęp do czterech mórz: Egejskiego i Kreteńskiego od wschodu, Jońskiego od zachodu oraz Śródziemnego od południa. Grecja ma dziesiątą pod względem długości linię brzegową na świecie, o długości 14 880 km. Poza częścią kontynentalną w skład Grecji wchodzi około 2500 wysp, w tym 165 zamieszkałych. Najważniejsze to Kreta, Dodekanez, Cyklady i Wyspy Jońskie. Najwyższym szczytem jest wysoki na 2918 m n.p.m. Mitikas w masywie Olimpu.

Grecja ma długą historię i bogate dziedzictwo kulturowe. Uważana jest za spadkobierczynię starożytnej Grecji. Jako taka, stanowi kolebkę całej cywilizacji zachodniej, miejsce narodzin demokracji, filozofii , igrzysk olimpijskich, sportu, wielu podstawowych twierdzeń naukowych, zachodniej literatury, historiografii, politologii oraz teatru , zarówno komedii, jak i dramatu. Świadectwem tej spuścizny jest 18 Obiektów Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Nowożytne państwo greckie zostało utworzone w wyniku zwycięskiego powstania przeciwko rządom osmańskim.

Holandia – kraj składowy Królestwa Niderlandów składający się z europejskiej części tego państwa oraz trzech karaibskich gmin specjalnych: Bonaire, Saba i Sint Eustatius.

Holandia, obok Aruby, Curaçao i Sint Maarten, jest jednym z czterech krajów składowych Królestwa Niderlandów. W jej skład, oprócz europejskiej części Królestwa, wchodzą również 3 gminy specjalne położone na Karaibach: Bonaire, Saba i Sint Eustatius. Gminy te wyłączone są spod tradycyjnego podziału administracyjnego Holandii na prowincje, a ich status podobny jest do gmin – posiadają lokalne władze, zajmujące się codziennym zarządzaniem tymi terytoriami, podległe centralnemu rządowi Holandii. Tereny położone na Karaibach, w odróżnieniu od europejskich, nie są częścią Unii Europejskiej.

Irlandia – trzecia pod względem wielkości wyspa w Europie. Pod względem politycznym wyspa podzielona jest na dwie części: Irlandię i Irlandię Północną, która jest częścią Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.

Luksemburg, Wielkie Księstwo Luksemburga (luks. Lëtzebuerg, Groussherzogtum Lëtzebuerg; fr. Luxembourg, Grand-Duché de Luxembourg; niem. Luxemburg, Großherzogtum Luxemburg) – państwo, położone w Europie Zachodniej. Graniczy z Francją od południa, Niemcami od wschodu oraz Belgią od zachodu i północy. Państwo członkowskie Unii Europejskiej oraz NATO.

Luksemburg to kraj o powierzchni 2586 km².

Malta, Republika Malty (malt. Repubblika ta’ Malta, ang. Republic of Malta) – wyspiarskie państwo-miasto położone w Europie Południowej, na Morzu Śródziemnym, 81 km na południe od Włoch. Obejmuje cały archipelag Wysp Maltańskich, jednakże większość ludności mieszka na głównej wyspie o tej samie nazwie, w zespole miejskim Valletty – stolicy Malty.

Malta ma historię sięgającą tysięcy lat. Cywilizacja na Malcie zaczęła rozwijać się ponad 7000 lat temu. W jaskini Għar Dalam odnaleziono ceramikę stworzoną przez człowieka z około 5000 r. p.n.e. Pierwsze większe budowle na Malcie – megalityczne świątynie zaczęto budować około 3600 r. p.n.e. Są one najstarszymi stojącymi budowlami w Europie i jednymi z najstarszych na świecie , są starsze niż piramidy w Egipcie. W podobnym okresie powstało Hypogeum Ħal Saflieni. Spuścizną tych budowli jest kilkanaście ruin, z czego siedem zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Przez następne wieki wyspy maltańskie były pod panowaniem m.in. Fenicjan i Kartaginy (800–218 p.n.e.), Starożytnego Rzymu (218 p.n.e. – 870 n.e.), Arabów (870–1091), Hrabstwa i Królestwa Sycylii (1091–1530), Zakonu Maltańskiego (1530–1798) oraz Wielkiej Brytanii (1800–1964/1974). Losy wysp maltańskich mają dziś odzwierciedlenie w kulturze, języku i architekturze, czego przykładem jest Valletta z 320 zabytkami, czyniąc ją jednym z najbardziej zagęszczonych obszarów zabytkowych na świecie. Także ona została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Monako (fr. i wł. Monaco, moneg. Mùnegu), oficjalnie Księstwo Monako (fr. Principauté de Monaco, wł. Principato di Monaco, moneg. Prinçipatu de Mùnegu) – miasto-państwo położone w Europie Południowej nad Morzem Śródziemnym w obrębie Riwiery Francuskiej.

Od 1866 jest w unii celnej z Francją, a od 1918 Francja uzyskała prawo do stacjonowania wojsk na terenie Monako i zatwierdzania zawieranych przez to państwo umów międzynarodowych. Z tych powodów (szczególna więź z Republiką Francuską, która ogranicza jego suwerenność – podstawowy atrybut państwa) w prawie międzynarodowym Monako określa się raczej jako niesuwerenną organizację terytorialną niż państwo.

Portugalia, Republika Portugalska (port. Portugal, wym. []; oficjalna nazwa República Portuguesa) – państwo europejskie położone w zachodniej części Europy Południowej na południowym zachodzie Półwyspu Iberyjskiego. Jest najdalej wysuniętym na zachód państwem Europy, od północy i wschodu graniczy z Hiszpanią, a od zachodu i południa Portugalię oblewają wody Oceanu Atlantyckiego. Dodatkowo w skład Portugalii wchodzą dwa archipelagi wysp położonych na Oceanie Atlantyckim – Azory i Madera. Jest członkiem Unii Europejskiej oraz NATO.

Powierzchnia: Długość granic lądowych: Długość wybrzeża: Największe miasta:

San Marino, Republika San Marino, również znana jako Najjaśniejsza Republika San Marino – państwo śródlądowe w Europie Południowej stanowiące enklawę na obszarze Włoch. Stolicą kraju jest miasto San Marino.

Słowacja, Republika Słowacka – unitarne państwo śródlądowe w Europie Środkowej. Graniczy z Austrią (106,7 km), Polską (541,1 km), Czechami (251,8 km), Ukrainą (97,8 km) oraz Węgrami (654,8 km). Łączna długość granicy lądowej wynosi 1652,2 km. Do 31 grudnia 1992 wchodziła w skład Czechosłowacji. Od 19 stycznia 1993 członek ONZ, od 29 marca 2004 członek NATO, od 1 maja 2004 należy do Unii Europejskiej, a od 1 stycznia 2009 – do strefy euro. Jest również członkiem Grupy Wyszehradzkiej. Stolicą państwa jest Bratysława, położona nad Dunajem przy granicy z Austrią i Węgrami.

Wyspy Alandzkie – archipelag i jednostka administracyjna Finlandii, położony na Morzu Bałtyckim u wejścia do Zatoki Botnickiej, stanowi obszar szwedzkojęzyczny. Posiada dużą autonomię, a status wysp jest gwarantowany międzynarodowo, ostatnio przez traktat akcesyjny do Unii Europejskiej.

Łączna powierzchnia archipelagu liczącego 6757 wysp wynosi 1552,56 km², a największa wyspa – Fasta Åland – 650 km². Najbardziej wysuniętą wyspą na południe jest Lillharu, na północ Hon östra, zachód Västerbådan i na wschód Stora Rödskär. Liczba ludności wynosi 28 666 (31 XII 2013). Około 60 wysp jest zamieszkanych, głównie przez ludność pochodzenia szwedzkiego (90%). Ludność zajmuje się głównie rybołówstwem, hodowlą bydła i uprawą roli. Jedynym miastem i zarazem stolicą jest Maarianhamina (szw. Mariehamn).

Łotwa, Republika Łotwy (, Republika Łotewska – Latvijas Republika) – państwo unitarne w Europie Północnej, jeden z krajów nadbałtyckich, położony w przeważającej części w dorzeczu Dźwiny. Od północy Łotwa graniczy z Estonią, od wschodu z Rosją i Białorusią, a od południa z Litwą. Łączna długość granic lądowych wynosi 1368 km. Większość zachodniej granicy Łotwy wyznacza wybrzeże Morza Bałtyckiego. Powierzchnia administracyjna Łotwy wynosi 64,573 km², co daje jej 124. miejsce na świecie i 24. w Europie. Zamieszkana przez niecałe dwa miliony ludzi (2017), zajmuje pod względem liczby ludności 147. miejsce na świecie, a 32. w Europie. Łotwa jest państwem unitarnym, w skład którego wchodzą cztery krainy historyczne: Liwonia, Łatgalia, Kurlandia i Semigalia. Administracyjnie podzielona jest na dziewięć miast wydzielonych oraz 110 powiatów. Jej największym miastem i stolicą jest Ryga. Inne większe miasta to Dyneburg, Lipawa, Jełgawa, Jurmała i Windawa.

Po zakończeniu I wojny światowej w Rydze 18 listopada 1918 Łotwa proklamowała niepodległość. W wyniku paktu Ribbentrop-Mołotow znalazła się w sowieckiej strefie wpływów i od czerwca 1940 roku trwała okupacja jej terytorium. Od 5 sierpnia 1940 roku do 4 maja 1990 roku istniała Łotewska Socjalistyczna Republika Radziecka. 21 sierpnia 1991 roku Łotwa ogłosiła deklarację niepodległości i w tym też roku została przyjęta do ONZ. Od 1 maja 2004 roku Łotwa jest członkiem Unii Europejskiej, a od 29 marca 2004 roku NATO. Należy także do OBWE, Rady Europy oraz Rady Bałtyckiej i Rady Państw Morza Bałtyckiego.

Gwadelupa – departament zamorski Francji w Ameryce Środkowej, położony na kilku większych i kilkudziesięciu mniejszych wyspach w Małych Antylach m.in.:

* Gwadelupa (części: Grande-Terre, Basse-Terre)

Martynika (fr. Martinique) – departament zamorski Francji, zajmujący karaibską wyspę o tej samej nazwie, położoną w archipelagu Wysp Nawietrznych w Małych Antylach, między dwoma niezależnymi państwami Dominiką na północy i Saint Lucia na południu.

Martynika to górzysta wyspa pochodzenia wulkanicznego. Spośród kilku jej wulkanów najbardziej znany a zarazem najwyższy to Montagne Pelée (1397 m n.p.m.). Podczas erupcji 8 maja 1902 r. gorąca chmura wulkaniczna zniszczyła całkowicie nadmorskie miasto Saint-Pierre. Zginęło wówczas 30 tysięcy osób. Ostatni wybuch tego wulkanu miał miejsce w 1929.

Saint-Barthélemy (Wspólnota Saint-Barthélemy) – terytorium zależne Francji leżące w Małych Antylach zajmujące wyspę o tej samej nazwie oraz kilka mniejszych wysepek. Terytorium zostało utworzone 22 lutego 2007 roku, a do tego czasu było jedną z jednostek administracyjnych wchodzących w skład Gwadelupy. Jako część Gwadelupy, będącej regionem zamorskim Francji, Saint-Barthélemy wchodziło w skład Unii Europejskiej. Administracyjnie Saint-Barthélemy stanowi jedną gminę (commune de Saint-Barthélemy), która w czasach przynależności do Gwadelupy wchodziła w skład okręgu Saint-Martin i Saint-Barthélemy (Arrondissement de Saint-Martin-Saint-Barthélemy).

W referendum, które odbyło się 7 grudnia 2003, 78,71% glosujących (przy ponad 95% frekwencji) opowiedziało się za odłączeniem Saint-Barthélemy od Gwadelupy i utworzeniem osobnego terytorium zależnego. Zgodnie z ustawą przyjętą przez francuski parlament 7 lutego 2007 roku, która weszła w życie 22 lutego 2007, Saint-Barthélemy jest wspólnotą zamorską (collectivité d'outremer) (taki sam status jednocześnie uzyskała inna wyspa wchodząca do 2007 w skład Gwadelupy – Saint-Martin). Saint-Barthélemy, w momencie odłączenia od Gwadelupy, przestał być częścią Unii Europejskiej. Ponownie stał się częścią Unii od dnia wejścia w życie traktatu lizbońskiego (1 grudnia 2009), jednak na wniosek mieszkańców Francja wystąpiła o wyłączenie terytorium z Unii, co nastąpiło z dniem 1 stycznia 2012 roku.

Saint-Martin (Wspólnota Saint-Martin) – terytorium zależne Francji leżące w Małych Antylach zajmujące północną część wyspy o tej samej nazwie oraz kilka mniejszych wysepek. Stolicą Saint-Martin jest miasto Marigot (5,7 tys. mieszkańców).

Terytorium zostało utworzone 22 lutego 2007 roku, a do tego czasu było jedną z jednostek administracyjnych wchodzących w skład Gwadelupy. Jako część Gwadelupy, będącej regionem zamorskim Francji, Saint-Martin wchodziło w skład Unii Europejskiej. Administracyjnie Saint-Martin stanowi jedną gminę (commune de Saint-Martin), która w czasach przynależności do Gwadelupy wchodziła w skład okręgu Saint-Martin i Saint-Barthélemy (Arrondissement de Saint-Martin-Saint-Barthélemy).

Saint-Pierre i Miquelon (Wspólnota Saint-Pierre i Miquelon, Saint-Pierre-et-Miquelon, Collectivité territoriale de Saint-Pierre-et-Miquelon) – wspólnota zamorska Francji, obejmująca archipelag o tej samej nazwie, położony na Oceanie Atlantyckim, w Ameryce Północnej u południowych wybrzeży Nowej Fundlandii.

Powierzchnia wysp wynosi 242 km². Obejmuje ona 2 grupy wysp: Saint-Pierre (24 km²) i Miquelon (216 km²) oraz otaczające je liczne wysepki i skały.

Gujana Francuska – francuskie terytorium zależne o statusie departamentu zamorskiego, położone w północno-wschodniej części Ameryki Południowej, nad Oceanem Atlantyckim, graniczące na zachodzie z Surinamem, a na południu i południowym wschodzie z Brazylią. Gujana Francuska, jako integralna część Francji, należy do Unii Europejskiej.

Rząd francuski jest reprezentowany przez mianowanego prefekta. Mieszkańcy wybierają na 6-letnie kadencje członków organów samorządu lokalnego: Rady Generalnej i Rady Regionalnej. Terytorium deleguje dwóch przedstawicieli do francuskiego Zgromadzenia Narodowego i jednego do Senatu.