Mapa - Republika Południowej Afryki (South Africa)

Warning: getimagesize(/Image/Map/MP953987.gif): failed to open stream: No such file or directory in /home/mapnlee7/public_html/MAPNALL/geoname.php on line 861

Flaga Południowej Afryki

Południowa Afryka, oficjalnie Republika Południowej Afryki (RPA; , ) – państwo na południowym krańcu Afryki.

Jego początki to dwie burskie republiki: Transwal i Orania. Burowie byli potomkami osadników holenderskich, przybyłych tu w XVII wieku. Pod koniec XIX wieku wybuchły dwie wojny burskie z Wielką Brytanią. W 1910 utworzono dominium brytyjskie o nazwie Związek Południowej Afryki, przekształcony w 1961 w republikę. Do lat 1990–1993 w RPA obowiązywał rasistowski system społeczny rządów białej mniejszości (apartheid), lecz od wolnych wyborów w 1994 roku za sprawą Afrykańskiego Kongresu Narodowego zaprzestano prowadzenia tej polityki.

Pierwszymi mieszkańcami współczesnego RPA byli Buszmeni. Trafili oni na te obszary w I tysiącleciu p.n.e. W I tysiącleciu naszej ery przybyli tu Hotentoci, a od IX wieku zaczęły napływać plemiona Bantu, które zepchnęły dotychczasowe ludy na południowy zachód. Pierwsi Europejczycy pojawili się w XV wieku a kolonizacja rozpoczęła się w XVII wieku. W 1652 roku Holender Jan van Riebeeck na zlecenie Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej wzniósł na Przylądku Dobrej Nadziei stację zaopatrzeniową. W połowie XVII wieku zaczęli napływać holenderscy chłopi zwani w Europie Burami, następnie niemieccy protestanci i francuscy hugenoci. Od początku utrzymywano separację pomiędzy białymi i Afrykanami. Osadnictwu towarzyszyły konflikty zbrojne z Hotentotami i Buszmenami, a od lat 70. XVIII z ludami Bantu.

Wojna bursko-zuluska, 1838]] Na przełomie XVIII i XIX wieku kolonię w Przylądku Dobrej Nadziei opanowali Brytyjczycy, którzy w 1806 roku dokonali jej aneksji. Od roku 1818 funkcjonowało państwo zuluskie pod wodzą Czaki. Od 1820 roku miał miejsce napływ osadników brytyjskich, z kolei w 1834 zniesiono niewolnictwo. Wydarzenia te spowodowały masową wędrówkę Burów w głąb kraju, czyli tzw. Wielki Trek. Po zaciętych walkach z Bantu, Burowie utworzyli Burskie Republiki Transwalu i Oranii. Odkrycia na zamieszkanym przez Burów terenie Witwatersrand diamentów w 1867 i złota w 1886 roku przyczyniło się do szybkiego wzrostu gospodarczego oraz przywędrowania wielu Europejczyków. Z tychże powodów wzrosło zainteresowanie Wielkiej Brytanii tym obszarem. Niedługo później rozpoczęły się regularne walki brytyjskich oddziałów z Burami, co było początkiem I wojny burskiej toczącej się pomiędzy 1880 a 1881 rokiem. W walkach podczas II wojny burskiej, Afrykanerzy ponieśli porażkę. Po traktacie z Vereeniging republiki burskie zostały włączone do Brytyjskiego Imperium. Zaznaczono, że w republikach język niderlandzki pozostanie językiem urzędowym. Po czterech latach negocjacji Natal, Transwal, Orania i Kolonia Przylądkowa utworzyły w 1910 roku Związek Południowej Afryki. W międzyczasie w roku 1879 Brytyjczycy dokonali podboju państwa Zulusów.

Związek Południowej Afryki pozostawał brytyjskim dominium. Władzę w nim sprawowała biała ludność afrykanerska która wprowadziła serię praw dyskryminujących czarnoskórą większość. Doprowadziło to do narodzin ruchu wyzwoleńczego czarnych, w 1912 roku powstał Południowoafrykański Tubylczy Kongres Narodowy (od 1923 roku Afrykański Kongres Narodowy) i rozwinięcia ruchu nacjonalistycznego Afrykanerów. W I wojnie światowej ZPA zajęło Niemiecką Afrykę Południowo-Zachodnią (obecnie Namibia). Obszar Afryki Południowo-Zachodniej po zakończeniu wojny stał się terytorium mandatowym Ligi Narodów. Po wojnie nastąpił znaczny rozwój gospodarczy, powstał zarówno czarny, jak i biały proletariat. W grudniu 1921 roku wybuchło powstanie robotnicze w regionie Witwatersrand które trwało do marca następnego roku. Powstańcy byli białymi górnikami, pod względem politycznym sympatyzowali oni z ugrupowaniami rewolucyjnymi szczególnie syndykalistami i Południowoafrykańską Partią Komunistyczną. Do zdławienia rebelii rząd użył armii w liczbie 20 tysięcy żołnierzy.

Od 1924 roku ZPA rządziła biała koalicja Partii Narodowej i Południowoafrykańskiej Partii Narodowej, które połączyły się w 1934 roku w Zjednoczoną Południowoafrykańską Partię Narodową. W 1931 roku ogłoszono niepodległość państwa. Razem z Wielką Brytanią, ZPA uczestniczyło w II wojnie światowej po stronie alianckiej, wypowiadając wojnę Niemcom 6 września 1939 roku. W okresie wojny grupy białych rasistów w proteście przeciwko udziałowi RPA w wojnie przeciwko Niemcom przeprowadziły zamachy terrorystyczne na cele rządowe. W trakcie wojny ze stanowiska premiera zrezygnował Barry Hertzog, który był niechętny zaangażowaniu ZPA w konflikt.

W 1948 roku zwycięstwo wyborcze (w wyborach mogli głosować jedynie biali) odniosła koalicja afrykanerska w skład której weszła Partia Nacjonalistyczna i Partia Afrykanerska. W 1951 roku obie partie połączyły się w Partię Narodową. Partia miała wymiar rasistowski (w skład jej rządu weszło nawet kilku byłych działaczy nazistowskich a były bojówkarz nazistów Balthazar Johannes Vorster, w latach 1966–1978 pełnił funkcję premiera) i rozpoczęła wdrażanie systemu segregacji rasowej znanego jako apartheid.

W 1949 roku ZPA anektował obszar współczesnej Namibii. W latach 50. narastał opór ludności kolorowej przeciwko apartheidowi. Na czele ruchu antyrządowego stanął Afrykański Kongres Narodowy (ANC). Kongres początkowo popierał ideologię Mahatmy Gandhiego i opowiadał się za pokojowym rozwiązaniem problemów rasowych. W 1959 roku z ANC oderwał się niewielki Kongres Panafrykański który w późniejszych latach utworzył własne oddziały znane jako Poqo. ANC zmienił poglądy po tym gdy w 1960 roku doszło do masakry setek nieuzbrojonych demonstrantów z ANC w Sharpeville a sama organizacja została zdelegalizowana. Masakra doprowadziła do utworzenia w połowie lat 60. zbrojnego skrzydła ANC, Umkhonto we Sizwe (Włócznia Narodu). Ruch oporu rozwinął się także w Namibii okupowanej przez ZPA. W 1966 roku tamtejsza Organizacja Ludu Afryki Południowo-Zachodniej rozpoczęła wojnę o niepodległość.

W 1961 roku władze proklamowały powstanie RPA, przecinając ostatecznie konstytucyjne więzy łączące kraj z Wielką Brytanią. Wycofały się przy tym z udziału we Wspólnocie Narodów. RPA stała się przedmiotem ostrej krytyki na forum ONZ. W 1966 roku ONZ uznał politykę apartheidu za zbrodnię przeciwko ludzkości. Nie malał opór czarnej większości, który rząd próbował rozbić poprzez zapoczątkowaną w 1963 roku politykę bantustanizacji. Od początku lat 70. zaczął powstawać również umiarkowany ruch oporu, który odrzucał zbrojne metody walki. W 1976 roku doszło do antyrządowych wystąpień murzyńskich w Soweto, zostały one krwawo stłumione przez siły rządowe. Od połowy lat 70. RPA prowadziło agresywną politykę względem sąsiadów. RPA wdało się z nimi w tzw. południowoafrykańską wojnę graniczną. Wojska RPA przeprowadziły zbrojne rajdy na tereny Mozambiku, Botswany, Angoli i Lesotho.

Po 1976 roku władze zaczęły realizować program „kontrolowanego osłabiania barier rasowych”. Ustanowiona w 1984 roku konstytucja przyznała prawa polityczne ludności czarnej i azjatyckiej. Polityka modyfikacji apartheidu nie zatrzymała rosnącego ruchu oporu czarnych i nie zapobiegła zaostrzeniu sankcji międzynarodowego. W 1987 roku wybuchły walki wewnętrzne między ANC a zuluskim Ruchem Inkatha (od 1990 Partia Wolności Inkatha). Starcia spowodowały tysiące ofiar w ludziach. W 1989 roku na czele rządzącej partii i na stanowisku prezydenta stanął Frederik Willem de Klerk. Polityk rozpoczął likwidację apartheidu. W 1990 roku zalegalizował ANC, zwolnił z więzienia nieformalnego lidera ruchu Nelsona Mandela i rozpoczął dialog z opozycją. Ustawodawstwo apartheidu zniesiono w 1991 roku, a ANC zrzekł się walki zbrojnej. W 1994 roku odbyły się pierwsze w pełni demokratyczne wybory powszechne. Demokratyzacja przyczyniła się do zniesienia międzynarodowych sankcji.