Mapa - Iran (Islamic Republic of Iran)

Flaga Iranu

Iran ( trl. Irān, pełna nazwa Islamska Republika Iranu, Dżomhuri-je Eslāmi-je Irān), w Europie dawniej znany jako Persja – państwo na Bliskim Wschodzie, leżące między Morzem Kaspijskim na północy a Zatoką Perską i Zatoką Omańską na południu.

Perska nazwa Iran wywodzi się od średnioperskiej formy Eran (partyjskie Arjan), która po raz pierwszy pojawia się na monetach i w napisie przy reliefie z Naghsz-e Rostam sasanidzkiego króla Ardaszira I. Jest tam mowa o Eranszahr (part. Arjanszahr), czyli państwie Ariów. Nazwa Iran pochodzi zatem od nazwy ludu Ariów, przy czym należy zauważyć, że już w Aweście mowa jest o Airjana Waedżah – kraju Ariów, Achemenidzi zaś określali się w swoich inskrypcjach jako Arija – Ariowie, oraz Arija czithra – pochodzenia aryjskiego. Za czasów późniejszych szachów sasanidzkich skrótowym w stosunku do Eranszahr terminem Eran zaczęto określać po prostu całość ich państwa, a nie zgodnie z jego pierwotnym znaczeniem Ariów, czyli ówczesne ludy irańskie. Podsumowując: „Eran bierze początek od staroperskiego arija- i awestyjskiego airja «aryjski». Obydwa ostatnie terminy są poświadczone jako najstarsze historyczne określenia ludów irańskich”.

Starożytni Grecy używali w stosunku do Iranu nazwy Persis, która wywodzi się od staroperskiego Parsa – nazwy Persów, jednego z ludów irańskich. Ze względu na to że ówcześni Persowie pod przywództwem Achemenidów zdominowali wszystkie inne ludy irańskie, ich nazwa była używana przez Greków jako zbiorcze określenie na wszystkich Irańczyków, chociaż niektórzy autorzy greccy zdają też sobie sprawę z istnienia ogólnego terminu Arioi o takim samym zakresie. Poza tym jednak Grecy czasami stosowali określenie Persowie także w węższym sensie, na określenie mieszkańców Persis, w znaczeniu irańskiego regionu Pars/Fars. Trzeba tu podkreślić, że przez całą swoją historię Irańczycy używali określenia Persja i Persowie jedynie w tym właśnie wąskim znaczeniu regionalnym, w stosunku do swojego kraju jako całości używając wskazanych powyżej form Airjana, Arjan-, Eran, Iran. Tymczasem grecka nazwa Persis przeszła do innych języków europejskich i w niej ma źródło polska forma Persja, którą możemy uznać za synonim Iranu. Ta ostatnia nazwa zaczęła się pojawiać w językach europejskich odkąd Reza Szah (1925 – 1941) zażądał jej używania także przez obcą dyplomację, przy czym „szach Reza wcale nie zmienił nazwy kraju – poprosił raczej cudzoziemców, żeby odtąd posługiwali się rodzimą nazwą”.