Kaart (cartografie) - Tirana (stad) (Tirana)

Tirana (Albanees: Tiranë, bepaalde vorm Tirana; Gegisch: Tirona) is de hoofdstad en veruit de grootste stad (bashki) van Albanië. De stad heeft 557.070 inwoners (2011) en is gelegen in het centrum van het land aan de rivieren de Tiranë en de Lanë, zo'n veertig kilometer oostelijk van de havenstad Durrës. De hele agglomeratie Tirana telt ruim 900.000 inwoners (2021). Tirana is bovendien de hoofdplaats van de gelijknamige prefectuur, waar ongeveer 32,2% van de totale bevolking van Albanië woont.

Tirana werd in 1920 de hoofdstad van het land. In dat jaar was het nog maar een klein plaatsje, dat bij wijze van compromis tussen het noorden en het zuiden van Albanië de hoofdstad mocht worden. In de loop van de 20e eeuw is Tirana ooit veel grotere plaatsen als Shkodër, Durrës en Korçë gaan overvleugelen, en is de stad in vrijwel alle opzichten de belangrijkste van het land geworden. De regering en het parlement, de Volksvergadering van Albanië, zijn er gevestigd, en ook het presidentieel paleis staat in het centrum van de stad.

De streek rond Tirana wordt al vanaf de oude steentijd (paleolithicum) bewoond, getuige vondsten uit die periode. In de huidige stad zijn resten van een Romeinse villa uit de tweede of derde eeuw gevonden. In het begin van de zesde eeuw liet de Byzantijnse keizer Justinianus I in Tirana een versterking aanleggen, waarvan delen van de muren heden nog in het centrum van de stad te zien zijn.

Pas in het begin van de 17e eeuw werd Tirana een echte stad: volgens de overlevering stichtte de Ottomaanse generaal en edelman Sulejman Pasja in 1614 de stad: op een kruispunt van wegen bouwde hij een moskee (de huidige Et'hem Bey-moskee), marktplaats en hamam. De stad zou oorspronkelijk Tehran hebben geheten: Sulejman had voor de stichting van Tirana namelijk een succesvolle campagne gevoerd tegen het Perzische Rijk der Safawiden, en noemde zijn nederzetting naar de Perzische stad Teheran. In 1789 begon Molla Bey, de kleinzoon van Sulejman Pasja, met de bouw van de Et'hem Bey-moskee. Ze werd door zijn zoon Haxhi Et'hem Bey in 1821 afgewerkt.

Tirana bleef tot het begin van de 20e eeuw een kleine stad, totdat de hoofdstad van Albanië in 1920 op het Congres van Lushnjë van Lushnjë naar Tirana werd verplaatst. In korte tijd werd Tirana daarna de grootste en belangrijkste stad van het land. Het paleis van koning Zog I en het parlementsgebouw werden in de jaren 20 aangelegd.