Bản đồ - Wales

Wales (phát âm tiếng Anh: ; Cymru hay ) là một quốc gia thuộc Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland và nằm trên đảo Anh. Wales có biên giới với Anh (England) về phía đông, trong khi biển Ireland nằm về phía bắc và tây, còn eo biển Bristol nằm về phía nam. Dân số Wales đạt hơn 3 triệu người vào năm 2011, sống trên tổng diện tích 20.779 km². Wales có trên 2.700 km đường bờ biển và địa hình phần lớn là vùng núi, các đỉnh núi cao nằm tại các khu vực miền bắc và miền trung. Wales nằm trong vùng ôn đới và có khí hậu đại dương hay biến đổi.

Bản sắc dân tộc Wales xuất hiện trong nhóm người Briton Celt sau khi người La Mã triệt thoái khỏi đảo Anh vào thế kỷ V và Wales được nhìn nhận là một trong các quốc gia Celt hiện đại. Sự kiện Llywelyn ap Gruffudd mất vào năm 1282 đánh dấu việc Quốc vương Anh Edward I hoàn thành cuộc chinh phục Wales. Toàn bộ Wales được hợp nhất vào Anh và trong hệ thống pháp luật Anh theo đạo luật năm 1535–1542. Chính trị đặc trưng của Wales phát triển trong thế kỷ XIX. Chủ nghĩa tự do xuất hiện vào đầu thế kỷ XX, song bị thay thế khi chủ nghĩa xã hội và Công đảng phát triển. Tình cảm dân tộc Wales phát triển theo thế kỷ; Plaid Cymru được thành lập vào năm 1925 và Hội Ngôn ngữ Wales được thành lập vào năm 1962. Quốc hội Wales được thành lập vào năm 1998, chịu trách nhiệm về một loạt chính sách được phân quyền.

Thời gian đầu Cách mạng công nghiệp, do các ngành khai mỏ và luyện kim phát triển nên Wales biến đổi từ một xã hội nông nghiệp thành một quốc gia công nghiệp, khai thác vùng mỏ than đá ở miền nam Wales khiến dân số Wales tăng nhanh chóng. Hai phần ba dân chúng sống tại Nam Wales, chủ yếu là trong nội ô và ngoại ô Cardiff (thủ đô), Swansea, Newport và trong các thung lũng gần đó. Hiện nay, các ngành công nghiệp khai khoáng và công nghiệp nặng truyền thống của Wales dường như không còn hoặc đang suy thoái, kinh tế Wales phụ thuộc vào các ngành công nghiệp nhẹ và dịch vụ cùng du lịch. Tổng giá trị gia tăng (GVA) của Wales vào năm 2010 là 45,5 tỷ bảng Anh, GVA bình quân tương đương 74% mức trung bình toàn Anh Quốc.

Từ "Wales" và "Welsh" trong tiếng Anh bắt nguồn từ cùng gốc German (số ít Walh, số nhiều Walha), nó lại có nguồn gốc từ tên của một bộ lạc Celt được người La Mã gọi là Volcae và được ám chỉ bừa bãi cho toàn thể người Celt. Người Anglo-Saxon nói tiếng Anh cổ sử dụng thuật ngữ Wælisc khi ám chỉ cụ thể người Briton Celt, và Wēalas khi ám chỉ vùng đất của họ. Tên người Wales tự gọi trong tiếng Wales hiện nay là Cymry, và Cymru là tên tiếng Wales của Wales. Các từ này đều được đọc là, và có nguồn gốc từ combrogi trong tiếng Brython, nghĩa là "đồng bào". Dạng Latinh hóa của các tên gọi này là Cambrian, Cambric hay Cambria, là các tên thay thế ít dùng để chỉ Wales và người Wales.

Trong tiếng Việt, trước đây quốc gia này còn gọi là Gan theo cách gọi Galles của tiếng Pháp. Truyền thông tiếng Việt hiện tại thường gọi là Xứ Wales vì quen miệng do trong lịch sử Wales từng là một xứ giống như xứ Sussex và xứ Cambridge, giống như "William, Thân vương xứ Wales" đã được hiểu như vậy. Tuy nhiên thực tế Thân vương William không đại diện cho Wales dù là về mặt biểu tượng hay pháp lý. Và vai trò của Wales hiện nay đã được nâng lên tầm Quốc gia cấu thành Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland, giống như ba quốc gia còn lại là Anh (England), Scotland và Bắc Ireland, nên "Xứ Wales" là cách gọi không chính xác.