Bản đồ - Đảo Ireland (Ireland)

Quốc kỳ Cộng hòa Ireland

Ireland (phiên âm tiếng Việt: Ai-len; phát âm tiếng Anh: ; Éire ; phương ngữ Scots Ulster: Airlann ) là một đảo tại Bắc Đại Tây Dương. Đảo này tách biệt với đảo Anh ở phía đông qua eo biển Bắc, biển Ireland và eo biển St George. Ireland là đảo lớn thứ nhì trong quần đảo Anh, lớn thứ ba tại châu Âu và lớn thứ 12 trên thế giới.

Về chính trị, đảo Ireland được chia tách thành Cộng hoà Ireland (chiếm 5/6 diện tích đảo) và Bắc Ireland thuộc Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland. Năm 2011, dân số Ireland đạt khoảng 6,4 triệu, là đảo đông dân thứ nhì tại châu Âu sau đảo Anh. Trong đó, gần 4,6 triệu người sống tại Cộng hòa Ireland và hơn 1,8 triệu người sống tại Bắc Ireland.

Đảo có các dãy núi tương đối thấp bao quanh một đồng bằng trung tâm, tàu thuyền có thể đi sâu vào nội địa trên một số sông. Đảo có thảm thực vật tươi tốt do có khí hậu ôn hòa. Rừng rậm từng bao phủ đảo cho đến thời kỳ Trung Cổ. Đến năm 2013, 11% diện tích đảo có rừng bao phủ, trong khi mức trung bình của châu Âu là 35%. Khí hậu Ireland rất ôn hoà và được phân loại là khí hậu đại dương.

Bằng chứng sớm nhất về việc con người hiện diện tại Ireland có niên đại từ 10.500 TCN. Ireland Gael xuất hiện từ thế kỷ I. Đảo bị Cơ Đốc giáo hóa từ thế kỷ V trở đi. Sau khi người Norman xâm chiếm đảo vào thế kỷ XII, Anh yêu sách chủ quyền đối với Ireland. Tuy nhiên, quyền cai trị của Anh không bành trướng được đến toàn đảo cho đến cuộc chinh phục của Triều Tudor trong thế kỷ XVI-XVII, cuộc chinh phục này kéo theo những người định cư đến từ đảo Anh. Trong thập niên 1690, một hệ thống cai trị Anh Tin Lành được định ra nhằm gây bất lợi cho người Công giáo La Mã chiếm đa số và những người Tin Lành bất đồng, hệ thống được mở rộng trong thế kỷ XVIII. Theo Đạo luật Liên minh năm 1801, Ireland trở thành bộ phận của Vương quốc Liên hiệp Anh và Ireland. Đảo bị phân chia sau một cuộc chiến tranh giành độc lập vào đầu thế kỷ XX. Khi đó, Nhà nước Tự do Ireland được thành lập và dần tăng cường chủ quyền trong các thập niên tiếp theo, còn Bắc Ireland duy trì là bộ phận của Anh Quốc. Bắc Ireland lâm vào nội loạn từ cuối thập niên 1960 cho đến thập niên 1990. Tình hình lắng xuống sau một hiệp định chính trị vào năm 1998. Năm 1973, Cộng hòa Ireland và Anh Quốc gia nhập Cộng đồng Kinh tế châu Âu.

Văn hoá Ireland có ảnh hưởng đáng kể đến các nền văn hoá khác, đặc biệt là trong văn học. Cùng với văn hoá phương Tây chủ lưu, văn hoá bản địa mạnh mẽ vẫn hiện diện trên đảo, được thể hiện thông qua các trò chơi Gael, âm nhạc Ireland, ngôn ngữ Ireland,... Văn hoá trên đảo cũng chia sẻ nhiều đặc điểm với văn hoá Anh, trong đó có ngôn ngữ Anh và các môn thể thao như bóng đá, rugby, đua ngựa và golf.

Tên gọi Ireland bắt nguồn từ tiếng Ireland cổ Eriu. Từ này lại có nguồn gốc từ tiếng Celt nguyên thủy *Iveriu (tương đương với Iwerddon trong tiếng Wales), nó cũng là nguồn gốc của từ Hibernia trong tiếng La Tinh. Iveriu bắt nguồn từ một gốc từ nghĩa là "béo, thịnh vượng."