Harita - Diyarbakır (il) (Diyarbakır)

Diyarbakır (Diyarbakır)
Diyarbakır (Kürtçe: Amed, Zazaca: Diyarbekır ), Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde bulunan bir şehirdir. İlin yüzölçümü 15.168 km2'dir. Valiliğin denizden yüksekliği 660 m'dir. Adıyaman, Batman, Bingöl, Elazığ, Mardin, Muş, Malatya ve Şanlıurfa illeri ile komşudur. 17 tane ilçeye sahiptir.

Üzerinde tarihi Diyarbakır Kalesi'nin bulunduğu Dicle Nehri kıyısında yüksek bir plato çevresinde yer alan şehir, Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin yüzölçümü bakımından Şanlıurfa'dan sonraki ikinci büyük şehridir. Karasal iklimin hâkim olduğu şehirde yazlar son derece sıcak ve kurak geçer iken, kışlar ise soğuk, sert ve yağışlı geçer. Diyarbakır, yaklaşık 9000 yıllık tarihi bir geçmişe sahiptir.

Yontma Taş ve Mezolitik devirlerinde şehrin çevresindeki bazı mağaralarda yaşanmış olduğu, yapılan arkeolojik araştırmalar ile anlaşılmıştır. Eğil-Silvan yakınlarındaki Hassuni Mağaraları ve Dicle kolları üzerinde, Ergani yakınlarındaki Hilar Mağaraları'nda bu çağa ait birtakım kalıntılar tespit edilmiştir. Son yapılan arkeolojik kazılarda ise, Ergani ilçesi yakınlarında bulunan, Neolitik Dönem'e tarihlenen ve MÖ 8000-6000 yılına ait olduğu düşünülen Çayönü yerleşkesi ve benzeri tarihi örnekler, şehrin geçmişinin canlılığını bir kez daha ortaya koymuştur. Tarih boyunca Amida, Amid, Kara-Amid, Diyar-Bekr, Diyarbekir gibi adları alan kent, Güneydoğu Anadolu'nun tam orta bölümünde, El-Cezire denilen, Mezopotamya'nın kuzey kısmında yer almaktadır.

Şehrin kent merkezinde, MÖ 3000 civarında Hitit ve Hurri-Mittani egemenliği yaşanmıştır. MÖ 1260 yılına kadar süren bu egemenlikten sonra sırasıyla Asurlular, Aramiler, Urartular, İskitler, İran'daki Medler, yine Antik İran'daki Ahamenişler (Persler), Büyük İskender'in komutasındaki Makedonyalılar, Selevkoslar, Partlar, Ermeniler, Roma İmparatorluğu, Sasani İmparatorluğu ve Bizans İmparatorluğu şehre hâkim olmuşlardır. İslam'ın doğuşundan ve Peygamber Muhammed'in ölümünden sonra, Ömer döneminde İslam ordusu Diyarbakır'ı ve çevresini fethetmiş ve Halid bin Velid, Diyarbakır'a giren ilk Müslüman kumandan olmuştur. Diyarbakır böylece bir eyalet olarak İslam Devleti'ne bağlandı. Dört Halife Dönemi'nden sonra Emeviler, Abbasiler, Hamdaniler ve Mervaniler bu kente sahip olmuşlardır. Selçuklu Türkleri, İnaloğulları ve Artukluların da egemenliğinden sonra, 12. yüzyılda kurulan Eyyûbîler Devleti ve 13. yüzyılda da Moğol istilaları sonucu Moğollar şehre sahip olmuşlardır. Akkoyunlular döneminde devlete başkentlik yapan şehir, daha sonra Şii Safevîler ve akabinde I. Selim döneminde Osmanlı İmparatorluğu'nun eline geçmiştir.

Diyarbakır şehri, farklı dönemlerde farklı isimlerle anılmıştır. MÖ 200'de Asur hükümdarı Adad-Nirari'ye ait bir kılıç kabzasında şehrin adı Amid ya da Amidi olarak geçmektedir. Roma ve Bizans kaynaklarında ise şehrin adının Amid, O'mid, Emit ve Amide şeklinde geçtiği görülmektedir. 11. yüzyılda yöreye gelen Türkmenler de, şehirdeki yapılarda kullanılan siyah renkli taşlardan dolayı şehre "Kara Amid" demişlerdir. Müslüman Arapların egemenliği sırasında buraya yerleşen Bekr (بکر) kabilesinden dolayı Diyâru Bekr (ديار بكر, "Bekr kabilesinin yurdu") olarak kayıtlara geçmiştir.

Diyâru Bekr (daha sonraları Diyarbekir), Osmanlı İmparatorluğu'nun son yıllarına kadar daha çok bir bölge adı olarak kullanılmıştır. Ancak merkez için kullanılan Amid isminin kullanımının özellikle Diyarbekir'in 1867 yılında vilayet oluşu sonrası yavaş yavaş terk edildiği ve bütün bölgeyi nitelemesinin yanında merkez sancak için de Diyarbekir (Diyar-ı Bekr) adının kullanıldığı görülmektedir.

Diyarbekir'in Diyarbakır oluşuna dair çalışmalar, Türk Dili dergisinin Haziran 1938 nüshasında özetlenmiştir. Çalışmalar, 17 Kasım 1937 tarihinde Atatürk'ün trenle Diyarbekir'den Elazığ'a geçtiği gece yapılan bir dil tartışmasının ardından Türk Dil Kurumuna gönderilen bir telgrafla başladı. Yapılan çalışmalar sonucu şehrin adı Diyarbakır olarak değiştirildi. Türk Dil Kurumu Genel Sekreteri İbrahim Necmi Dilmen'e gönderilen telgraf şöyledir. "Diyarbekir şehrinin isminin etimolojisine dair etüt var mıdır? Esasta bu şehrin ismi 'Bakır memleketi' manasına olan 'Diyarbakır' olması gerektir ve artık bu isimle tanınacaktır. Dil Kurumu'nun bu hususta Tarih Kurumu ile iş birliği yaparak, historik ve lengüistik tetkikatta bulunması emrediliyor. Balıkesir saylavı İsmail Hakkı'nın da mesai birliğine davet edilmesi faydalı olacaktır. Tetkikatın titizlikle yapılmasını ve mümkün ise neticelerin takiben bildirilmesini saygılarımla dilerim."

Şehirde bakır madenciliği olmamakla beraber, ilde bakır madenciliği yaygın, kayda değer olmamıştır.

 
Harita - Diyarbakır (Diyarbakır)
Harita
Google Earth - Harita - Diyarbakır (il)
Google Earth
Microsoft Bing - Harita - Diyarbakır (il)
Microsoft Bing
OpenStreetMap - Harita - Diyarbakır (il)
OpenStreetMap
Harita - Diyarbakır - Esri.WorldImagery
Esri.WorldImagery
Harita - Diyarbakır - Esri.WorldStreetMap
Esri.WorldStreetMap
Harita - Diyarbakır - OpenStreetMap.Mapnik
OpenStreetMap.Mapnik
Harita - Diyarbakır - OpenStreetMap.HOT
OpenStreetMap.HOT
Harita - Diyarbakır - CartoDB.Positron
CartoDB.Positron
Harita - Diyarbakır - CartoDB.Voyager
CartoDB.Voyager
Harita - Diyarbakır - OpenMapSurfer.Roads
OpenMapSurfer.Roads
Harita - Diyarbakır - Esri.WorldTopoMap
Esri.WorldTopoMap
Harita - Diyarbakır - Stamen.TonerLite
Stamen.TonerLite
Ülke - Türkiye
Harita - TürkiyeHighway_map_of_Turkey.png
Highway_map_of_Turke...
2438x1167
freemapviewer.org
Harita - TürkiyeSolarGIS-Solar-map-Turkey-en.png
SolarGIS-Solar-map-T...
1000x571
freemapviewer.org
Harita - Türkiyeimage.jpg
image.jpg
1826x1311
freemapviewer.org
Harita - Türkiyeimage.jpg
image.jpg
1826x1309
freemapviewer.org
Harita - Türkiyeimage.jpg
image.jpg
1826x1311
freemapviewer.org
Döviz / Language  
ISO Döviz Sembol Significant Figures
TRY Türk lirası (Turkish lira) ₺ 2
ISO Language
AV Avarca (Avar language)
AZ Azerice (Azerbaijani language)
KU Kürt dilleri (Kurdish language)
TR Türkçe (Turkish language)
Mahalle - Ülke  
  •  Azerbaycan 
  •  Ermenistan 
  •  Gürcistan 
  •  Mezopotamya 
  •  Suriye 
  •  İran 
  •  Bulgaristan 
  •  Yunanistan