แผนที่ - อำเภอด่านขุนทด (Amphoe Dan Khun Thot)

ด่านขุนทด เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดนครราชสีมา จากทั้งหมด 32 อำเภอ ซึ่งอำเภอด่านขุนทดเป็นอำเภอศูนย์กลางการปกครอง การศึกษา สาธารณสุขที่สำคัญอำเภอหนึ่งของจังหวัดนครราชสีมา

เรื่องราวที่เป็นตำนานชาวด่านขุนทด ที่ปรากฏหลักฐานทางประวัติศาสตร์ เป็นลายลักษณ์อักษรในพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขาซึ่งสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงนิพนธ์ไว้ได้กล่าวถึงสมัยสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชตอนปราบชุมชนต่างๆและปรากฏในการปราบชุมนุมพระเจ้าพิมายโดยกล่าวไว้ว่า "ฝ่ายพระเจ้าพิมายได้ทราบข่าวศึก จึงแต่งตั้งให้พระยาวรวงศาธิราช(พระยาน้อย) ยกกองทัพลงมาตั้งค่ายรับอยู่ ณ ด่านขุนทด ทางหนึ่ง และให้เจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์ พระยามนตรี กับทั้งมองญา ยกกองทัพมาตั้งค่ายรับอยู่บ้านจอหอทางหนึ่ง" และ "สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว (พระเจ้าตากสิน) จึงดำรัสให้ พระมหามนตรี และพระราชวรินทร์ ยกกองทัพไปตีทัพพระยาวรวงศาธิราชซึ่งตั้ง ณ ด่านขุนทด นั้น" จึงกล่าวได้ว่าด่านขุนทดมีกำเนิดมาก่อนรัชสมัยของพระเจ้าตากสินค่อนข้างแน่ชัด

อำเภอด่านขุนทด มีประวัติเท่าที่รวบรวมค้นหาหลักฐานได้ ในด้านตัวบุคคลที่ได้รับการแต่งตั้งหรือสืบเชื้อสายปกครองดูแลด่านขุนทด คอยเก็บส่วยอากรไปยังแขวงสันเทียะ มีพระเสมารักษาเขตเป็นผู้ปกครองดูแลรักษาด่าน โดยมีที่ทำการอยู่ที่วัดโพธิ์ชุมพล (วัดโคกรักษ์) ต่อมาพระเสมารักษาเขตถึงแก่อนิจกรรมพระประเวชเข้มแข็ง บุตรชายได้รับแต่งตั้งให้ทำหน้าที่แทน ต่อมาในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวซึ่งได้เปลี่ยนแปลงระบบการปกครอง

* พ.ศ. 2451 (ร.ศ.127)ชุมชนด่านขุนทดจึงได้รับการสถาปนาขึ้นเป็นอำเภอ เมื่อได้รับการจัดตั้งเป็นอำเภอ ได้ย้ายที่ทำการจากวัดโพธิ์ชุมพล (บ้านโคกรักษ์) มายังบริเวณตะวันตกของโรงเรียนบ้านหาญในปัจจุบัน และได้เปลี่ยนชื่อเป็นอำเภอบ้านหาญ ต่อมาได้เปลี่ยนชื่อเป็นอำเภอพันชนะ

* วันที่ 20 กรกฎาคม 2457 เปลี่ยนชื่อเป็น อำเภอด่านขุนทด อีกครั้ง

* วันที่ 24 กันยายน 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลด่านขุนทด ในท้องที่บางส่วนของตำบลด่านขุนทด

* วันที่ 16 มีนาคม 2503 โอนพื้นที่หมู่ 2 และ หมู่ 7 (ในขณะนั้น) ของตำบลด่านใน อำเภอด่านขุนทด ไปขึ้นกับกิ่งอำเภอขามทะเลสอ

* วันที่ 17 พฤศจิกายน 2503 กำหนดเขตตำบลด่านใน หลังจาก ได้โอนมาจากตำบลด่านใน อำเภอด่านขุนทด (หมู่ 2 และ หมู่ 7) ไปตั้งเป็น หมู่ 5 และหมู่ 6 ของตำบลหนองสรวง กิ่งอำเภอขามทะเลสอ

* วันที่ 30 กันยายน 2514 ตั้งตำบลหินดาด แยกออกจากตำบลตะเคียน ตั้งตำบลหนองกราด แยกออกจากตำบลกุดพิมาน และ ตั้งตำบลบ้านแปรง แยกออกจากตำบลหนองบัวตะเกียด

* วันที่ 20 กันยายน 2522 ตั้งตำบลสำนักตะคร้อ แยกออกจากตำบลพันชนะ