Język szwedzki
Język szwedzki (szw., ) - język z grupy skandynawskiej języków germańskich, ojczysty dla ponad 10 milionów osób, głównie na terenie Szwecji i niektórych części Finlandii. Jest także językiem urzędowym na terenie tych państw (w Finlandii obok języka fińskiego). Stosunkowo podobny do języka norweskiego, w mniejszym stopniu do języka duńskiego. Jest częściowo rozumiany przez osoby biegle posługujące się tymi językami. Dialekty tych trzech języków tworzą ze sobą kontinuum dialektalne. Język standardowy w Szwecji, tzw. rikssvenska (szwedzki państwowy), opiera się na dialektach regionu sztokholmskiego.
W sytuacjach nieformalnych powszechnie używane są zróżnicowane dialekty nieliterackie. Większość z nich jest jednak dobrze zrozumiała dla pozostałych użytkowników języka szwedzkiego. Obecnie można wyróżnić dwa zespoły dialektów: szwedzki i finlandzki (tzw. fińska odmiana języka szwedzkiego). Istnieje też zespół dialektów języka szwedzkiego z Estonii, jednak jego znaczenie zmniejszyło się, po zajęciu Estonii przez Armię Czerwoną, kiedy to większość Estońskich Szwedów opuściło ją. W południowej części Szwecji – Skanii (Skåne) – język mówiony uległ silnym wpływom duńskim, z bardzo gardłową wymową. Mieszkańcy Wysp Alandzkich mówią dialektem zbliżonym do północno sztokholmskiego. Większość zapożyczeń w języku szwedzkim pochodzi z języków: niemieckiego, francuskiego, angielskiego, łaciny i greki.
Charakterystyczną cechą języka szwedzkiego jest obfitość w samogłoski, posiadające 9 fonemów podstawowych, a wliczając w nie rozróżnienie między długimi i krótkimi samogłoskami – 17 fonemów samogłoskowych. Warianty Szwedzkiej spółgłoski sj (sj-ljudet) – w zależności od dialektu – odpowiadają w przybliżeniu głoskom h, sz lub ś. W wersji podstawowej nie ma odpowiednika w innych językach (mimo że w podobny sposób wymawia się ją w języku holenderskim).
Pierwsze ślady języka północnogermańskiego pochodzą z III wieku. Około IX wieku, w okresie wikińskim, pojawił się norrønt, a potem dansk tunga, czyli niezróżnicowane germańskie języki Północy. Następnie doszło do rozszczepienia na języki północnogermańskie wschodnie i północnogermańskie zachodnie. W XII wieku zaczęto używać języka określanego jako szwedzki runiczny, zapisywany w alfabecie fuþark – piśmie przystosowanym do rycia w drewnie. Istnieje szansa, że fuþark pochodził od pisma Etrusków, jednak mógł też być alfabetem rdzennie skandynawskim. Został później wyparty przez alfabet łaciński, który został przyjęty wraz z chrześcijaństwem.
W XIII wieku pojawił się język, który dzisiaj jest określany klasycznym szwedzkim. W XVI wieku zaczęto obserwować tendencje do tworzenia języka ponaddialektalnego, czy to w postaci języka pism religijnych, czy świeckiego języka pism urzędowych – tzw. języka kancelaryjnego. W XVIII wieku unifikujący wpływ w zakresie wymowy miał dwór królewski – na tym tle zarysował się podział na język „chłopski” (bondska) i „dworski” (hovsvenska). U podłoża wymowy języka dworskiego leżała wymowa Sztokholmu i prowincji Uppland. Język ten współcześnie stanowi podstawę ponaddialektalnego języka pisanego (rikssvenska).
W sytuacjach nieformalnych powszechnie używane są zróżnicowane dialekty nieliterackie. Większość z nich jest jednak dobrze zrozumiała dla pozostałych użytkowników języka szwedzkiego. Obecnie można wyróżnić dwa zespoły dialektów: szwedzki i finlandzki (tzw. fińska odmiana języka szwedzkiego). Istnieje też zespół dialektów języka szwedzkiego z Estonii, jednak jego znaczenie zmniejszyło się, po zajęciu Estonii przez Armię Czerwoną, kiedy to większość Estońskich Szwedów opuściło ją. W południowej części Szwecji – Skanii (Skåne) – język mówiony uległ silnym wpływom duńskim, z bardzo gardłową wymową. Mieszkańcy Wysp Alandzkich mówią dialektem zbliżonym do północno sztokholmskiego. Większość zapożyczeń w języku szwedzkim pochodzi z języków: niemieckiego, francuskiego, angielskiego, łaciny i greki.
Charakterystyczną cechą języka szwedzkiego jest obfitość w samogłoski, posiadające 9 fonemów podstawowych, a wliczając w nie rozróżnienie między długimi i krótkimi samogłoskami – 17 fonemów samogłoskowych. Warianty Szwedzkiej spółgłoski sj (sj-ljudet) – w zależności od dialektu – odpowiadają w przybliżeniu głoskom h, sz lub ś. W wersji podstawowej nie ma odpowiednika w innych językach (mimo że w podobny sposób wymawia się ją w języku holenderskim).
Pierwsze ślady języka północnogermańskiego pochodzą z III wieku. Około IX wieku, w okresie wikińskim, pojawił się norrønt, a potem dansk tunga, czyli niezróżnicowane germańskie języki Północy. Następnie doszło do rozszczepienia na języki północnogermańskie wschodnie i północnogermańskie zachodnie. W XII wieku zaczęto używać języka określanego jako szwedzki runiczny, zapisywany w alfabecie fuþark – piśmie przystosowanym do rycia w drewnie. Istnieje szansa, że fuþark pochodził od pisma Etrusków, jednak mógł też być alfabetem rdzennie skandynawskim. Został później wyparty przez alfabet łaciński, który został przyjęty wraz z chrześcijaństwem.
W XIII wieku pojawił się język, który dzisiaj jest określany klasycznym szwedzkim. W XVI wieku zaczęto obserwować tendencje do tworzenia języka ponaddialektalnego, czy to w postaci języka pism religijnych, czy świeckiego języka pism urzędowych – tzw. języka kancelaryjnego. W XVIII wieku unifikujący wpływ w zakresie wymowy miał dwór królewski – na tym tle zarysował się podział na język „chłopski” (bondska) i „dworski” (hovsvenska). U podłoża wymowy języka dworskiego leżała wymowa Sztokholmu i prowincji Uppland. Język ten współcześnie stanowi podstawę ponaddialektalnego języka pisanego (rikssvenska).
Kraj (państwo)
-
Islandia
Islandia leży na granicy Oceanu Arktycznego i Oceanu Atlantyckiego. Główna wyspa znajduje się na południe od koła podbiegunowego. -
Szwecja
-
Wyspy Alandzkie
Łączna powierzchnia archipelagu liczącego 6757 wysp wynosi 1552,56 km², a największa wyspa – Fasta Åland – 650 km². Najbardziej wysuniętą wyspą na południe jest Lillharu, na północ Hon östra, zachód Västerbådan i na wschód Stora Rödskär. Liczba ludności wynosi 28 666 (31 XII 2013). Około 60 wysp jest zamieszkanych, głównie przez ludność pochodzenia szwedzkiego (90%). Ludność zajmuje się głównie rybołówstwem, hodowlą bydła i uprawą roli. Jedynym miastem i zarazem stolicą jest Maarianhamina (szw. Mariehamn).