Język - Język szwedzki

Język szwedzki (szw. , ) – język północnogermański wschodni (wschodnioskandynawski), używany głównie w Szwecji i częściach Finlandii, przez ok. 9 mln ludzi. W Finlandii język szwedzki ma, obok fińskiego, status urzędowego, z uwagi na 5% szwedzkojęzycznych obywateli Finlandii zamieszkałych głównie na wybrzeżach tego kraju. Szwedzki jest dość dobrze zrozumiały dla Norwegów i w mniejszym stopniu także dla Duńczyków. Język standardowy w Szwecji, tzw. rikssvenska (szwedzki państwowy) oparty jest na dialektach regionu sztokholmskiego.

W sytuacjach nieformalnych używane są powszechnie kontrastujące dialekty wernakularne. Większość jest jednak dobrze zrozumiała dla pozostałych użytkowników języka szwedzkiego. Obecnie można wyróżnić dwa zespoły dialektów: w Szwecji i Finlandii (tzw. fińska odmiana języka szwedzkiego). Istnieje też zespół dialektów języka szwedzkiego z Estonii, jednak prawie wszyscy Estońscy Szwedzi opuścili Estonię po zajęciu jej przez Armię Czerwoną. W południowej części Szwecji – Skanii (Skåne) – język mówiony uległ silnym wpływom duńskim, z bardzo gardłową wymową. Ludność Wysp Alandzkich mówi dialektem zbliżonym do północnosztokholmskiego. Większość zapożyczeń w języku szwedzkim pochodzi z języków: niemieckiego, francuskiego i angielskiego, pośrednio z łaciny i greki.

Charakterystyczną cechą języka szwedzkiego jest obfitość samogłosek, posiadających 9 fonemów podstawowych, a wliczając w nie rozróżnienie między długimi i krótkimi samogłoskami – 17 fonemów samogłoskowych. Szwedzka spółgłoska sj (sj-ljudet), której dialektalne warianty odpowiadają w przybliżeniu głoskom sz lub ś, w wersji podstawowej nie ma odpowiednika w innych językach (choć w podobny sposób wymawia się ją w języku holenderskim).

Pierwsze ślady języka północnogermańskiego pochodzą z III wieku. Około IX wieku, w okresie wikińskim, pojawia się norrønt, a potem dansk tunga, czyli niezróżnicowane germańskie języki północy. Potem następuje rozszczepienie na języki północnogermańskie wschodnie i północnogermańskie zachodnie. W XII wieku mamy już do czynienia z tzw. językiem szwedzkim runicznym, zapisywanym w alfabecie fuþark – piśmie przystosowanym do rycia w drewnie. Fuþark mógł pochodzić od pisma Etrusków, ale mógł być także alfabetem rdzennie skandynawskim. Został wyparty przez alfabet łaciński, przyjęty wraz z chrześcijaństwem.

W XIII wieku możemy już mówić o klasycznym szwedzkim. Od XVI wieku obserwuje się tendencje do tworzenia języka ponaddialektalnego, czy to w postaci języka pism religijnych, czy świeckiego języka pism urzędowych – tzw. języka kancelaryjnego. W zakresie wymowy odczuwa się w XVIII wieku unifikujący wpływ dworu królewskiego – na tym tle zarysowuje się podział na język „chłopski” (bondska) i „dworski” (hovsvenska). U podłoża wymowy języka dworskiego leży wymowa Sztokholmu i prowincji Uppland. Język ten będzie stanowił podstawę ponaddialektalnego języka pisanego (rikssvenska).

Finlandia

Finlandia, Republika Finlandii (fiń. Suomi, Suomen Tasavalta; szw. Finland, Republiken Finland) – państwo w Europie Północnej, powstałe po odłączeniu od Rosji w 1917. Członek Unii Europejskiej. Graniczy od zachodu ze Szwecją, od północy z Norwegią i od wschodu z Rosją. Od zachodu ma ponadto dostęp do Morza Bałtyckiego.

Finlandia powstała w 1917, po upadku władzy carskiej. Finlandia nie miała wówczas tradycji państwowych, gdyż od podboju w średniowieczu ludów fińskich była pod obcym – szwedzkim panowaniem, a następnie ponad 100 lat pod panowaniem rosyjskim.

Islandia

242x242px Islandia (isl. Ísland, wym. ; Republika Islandii, isl. Lýðveldið Ísland ) – państwo położone w Europie Północnej, na wyspie Islandia i kilku mniejszych wyspach, m.in. archipelag Vestmannaeyjar w północnej części Oceanu Atlantyckiego. Stolicą państwa jest Reykjavík. Islandia jest jednym z krajów nordyckich.

Szwecja

Szwecja, Królestwo Szwecji (szw. Sverige, Konungariket Sverige) – państwo w Europie Północnej, zaliczane do państw skandynawskich. Szwecja jest członkiem Unii Europejskiej od 1995 roku. Z ponad 10,2 mln. mieszkańców jest najludniejszym krajem skandynawskim. Graniczy z Norwegią, Finlandią oraz z Danią przez most nad cieśniną Öresund.

Wyspy Alandzkie

Wyspy Alandzkie (szw. Åland, fiń. Ahvenanmaa) – archipelag i jednostka administracyjna Finlandii, położony na Morzu Bałtyckim u wejścia do Zatoki Botnickiej, stanowi obszar szwedzkojęzyczny. Posiada dużą autonomię, a status wysp jest gwarantowany międzynarodowo, ostatnio przez traktat akcesyjny do Unii Europejskiej.

Łączna powierzchnia archipelagu liczącego 6757 wysp wynosi 1552,56 km², a największa wyspa – Fasta Åland – 650 km². Najbardziej wysuniętą wyspą na południe jest Lillharu, na północ Hon östra, zachód Västerbådan i na wschód Stora Rödskär. Liczba ludności wynosi 28 666 (31 XII 2013). Około 60 wysp jest zamieszkanych, głównie przez ludność pochodzenia szwedzkiego, którzy stanowią 90% mieszkańców wysp. Ludność zajmuje się głównie rybołówstwem, hodowlą bydła i uprawą roli. Jedynym miastem i zarazem stolicą jest Maarianhamina (szw. Mariehamn).