Waluta - Dolar amerykański

Dolar amerykański (oficjalna nazwa – United States dollar, międzynarodowy skrót – USD) – oficjalna waluta Stanów Zjednoczonych, Portoryko, Mikronezji, Marianów Północnych, Palau, Wysp Marshalla, Panamy, Ekwadoru (od 2000), Salwadoru (od 2001), Timoru Wschodniego, Zimbabwe (od 2009) oraz Bonaire, Saby i Sint Eustatius od 2011 roku. Jeden dolar amerykański dzieli się na sto centów amerykańskich. Zapisuje się go za pomocą symbolu $.

Talarem/dolarem określano początkowo powszechnie jedną uncję srebra w postaci monety bitej przez czeskiego hrabiego Schlicka w XVI wieku. Schlick mieszkał w Dolinie Joachima, po niemiecku nazywanej Joachimsthal. Monety hrabiego zyskały wielkie uznanie dzięki precyzji wykonania i czystości i były powszechnie nazywane „Joachimsthalers”, a później „talarami”. Nazwa „dolara” pochodzi od „talara”. Od 1861 roku można używać każdego kiedykolwiek wyemitowanego znaku pieniężnego w USA, jednak banknoty ze starszą datą emisji są rzadko spotykane.

Wartość dolara oparta była na parytecie złota. Parytet przyjęty w 1900 roku wynosił 20,67 dolara, a przyjęty w 1934 roku 35 dolarów za uncję. Od 1933 roku zniesiono wymienialność dolara na złoto dla własnych obywateli. W 1971 roku USA wycofały się z tego parytetu. W 1972 roku uncja złota osiągnęła cenę 42 dolarów. W 1973 r. USA całkowicie odeszły od powiązania wartości dolara ze złotem – odtąd dolar stał się walutą płynną. Plany zniesienia rezerwy złota, ogłoszone przez prezydenta Richarda Nixona w 1971 roku, doprowadziły do powstania Partii Libertariańskiej, która obok powstałej później Partii Konstytucyjnej jest jedną z sił politycznych w USA, które dążą do przywrócenia oparcia na kruszcach szlachetnych, uważając, iż brak pokrycia w złocie lub srebrze jest niezgodny z Artykułem I paragraf 10 Konstytucji Stanów Zjednoczonych. Znaczna część członków ruchu Boston TEA Party również nawołuje do przywrócenia parytetu złota.

Papier, na którym są drukowane amerykańskie banknoty, składa się z około 75% bawełny, około 25% lnu oraz kilku ściśle tajnych składników. W przeciwieństwie do innych rodzajów papieru, wcale nie zawiera celulozy. Tajemnicą są także proporcje. Aby był jeszcze trudniejszy do podrobienia, w mieszankę papieru wtapia się niebieskie i czerwone nitki. Pojedynczy banknot 100-dolarowy od wyprodukowania do wycofania funkcjonuje przez ok. 9 lat, żywotność banknotu dwudziestodolarowego wynosi ok. 4 lat, natomiast jednodolarowy niszczy się przed upływem 2 lat. Średnio trzeba wymieniać banknoty co 5 lat.

Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego

Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego (ang. British Indian Ocean Territory) – terytorium zależne Wielkiej Brytanii, obejmujące archipelag Wysp Czagos (ang. Chagos), z których największa to Diego Garcia.

Archipelag na Oceanie Indyjskim, na południe od Indii, w połowie drogi pomiędzy Afryką a Indonezją, archipelag obejmuje 55 wysp koralowych.

Barbados

Barbados – państwo na Małych Antylach, zajmujące wyspę o tej samej nazwie.

Bermudy

Bermudy – terytorium zależne Wielkiej Brytanii na Oceanie Atlantyckim, położone na wyspach Bermudach. Składa się z około 100 nizinnych wysp koralowych. Na całkowitej powierzchni wynoszącej 53,2 km² mieszka 64 237 osób, z czego 1010 żyje w stolicy terytorium Hamilton. Temperatura w dzień waha się od 20 °C w styczniu do 29 °C w sierpniu, a roczna ilość opadów wynosi 1400 mm. Na Bermudach na niewielką skalę rozwinął się przemysł i rolnictwo. Głównym źródłem dochodów jest turystyka.

Nizinne wyspy, zbudowane z wapieni koralowych. Do atrakcji turystycznych należą rafy koralowe. Najwyższy punkt kraju – Town Hill (79 m n.p.m.).

Brytyjskie Wyspy Dziewicze

Brytyjskie Wyspy Dziewicze (ang. British Virgin Islands, BVI) – brytyjskie terytorium zamorskie w Ameryce Środkowej, w basenie Morza Karaibskiego, obejmująca 36 wysp i wysepek (w tym 11 niezamieszkanych) w północnej części archipelagu Wysp Dziewiczych. Największe wyspy: Tortola – 54 km², Anegada – 39 km², Virgin Gorda – 21 km² oraz Jost Van Dyke – 8 km².

Powierzchnia kolonii wynosi 153 km², zamieszkuje ją 22,6 tys. osób (2005), z czego 1/3 w stolicy – Road Town na Tortoli. Mieszkańcy zajmują się głównie rolnictwem (sadownictwo, warzywnictwo, hodowla zwierząt) i rybołówstwem. Bardzo dobrze rozwinięta jest także turystyka – średnio rocznie odwiedza je ok. 100 tys. turystów.

Haiti

Haiti, Republika Haiti (fr. Haïti, République d’Haïti; haitański Ayiti, Repiblik Ayiti ) – państwo w Ameryce Środkowej, zajmujące część wyspy Haiti na Morzu Karaibskim w archipelagu Wielkich Antyli. Graniczy z Republiką Dominikany.

Państwo Haiti zajmuje zachodnią część wyspy Haiti dawniej zwanej Hispaniolą (w innych językach nazwa ta utrzymuje się do dziś), a także kilkadziesiąt mniejszych i większych wysp na Morzu Karaibskim (m.in. Tortuga, Gonâve).

Holandia Karaibska

Holandia Karaibska (nid. Caribisch Nederland, papiam. Hulanda Karibe, ang. Caribbean Netherlands; potocznie określane BES-eilanden) – nazwa używana na określenie karaibskich wysp Bonaire, Sint Eustatius i Saba stanowiących zamorskie gminy (bijzondere gemeenten) Holandii.

Panama

Panama, Republika Panamy (hiszp. Panamá, República de Panamá) – państwo w Ameryce Środkowej, położone nad Morzem Karaibskim i Oceanem Spokojnym. Graniczy z Kolumbią (225 km) i Kostaryką (330 km) – łączna długość granic lądowych wynosi 555 km, ponadto 2490 km wybrzeża morskiego. Znana głównie z Kanału Panamskiego, dzięki któremu statki aby przepłynąć z zachodu na wschód Ameryki nie muszą opływać Ameryki Południowej i przechodzić przez Cieśninę Magellana.

Panama jest republiką, konstytucja została uchwalona w 1972 r., a znowelizowana w 1983 r. Głową państwa i szefem rządu jest prezydent, wybierany w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję. Władzę ustawodawczą sprawuje jednoizbowe, 78-osobowe Zgromadzenie Ustawodawcze, wybierane w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję. Władzę wykonawczą sprawuje rząd powoływany przez prezydenta i przed nim odpowiedzialny. Od maja 2014 roku urząd prezydenta sprawuje Juan Carlos Varela, właściciel marki Abuelo.

Portoryko

Portoryko (hiszp. Puerto Rico – „bogaty port”) – terytorium zorganizowane nieinkorporowane Stanów Zjednoczonych o statusie wspólnoty (US Commonwealth), leżące na wyspie o tej samej nazwie (i kilku mniejszych wyspach) w Ameryce Środkowej, nad Oceanem Atlantyckim i Morzem Karaibskim.

Zdjęcie satelitarne wyspy

Salwador

Salwador, Republika Salwadoru (hiszp. El Salvador; República de El Salvador) – państwo w Ameryce Środkowej, leżące nad Oceanem Spokojnym ze stolicą San Salvador. Graniczy z Gwatemalą (203 km) i Hondurasem (342 km).

Salwador to najmniejszy pod względem powierzchni kraj międzymorza środkowoamerykańskiego, ale za to gęsto zaludniony. Na 1 km² przypada ponad 300 mieszkańców. Największe miasta Salwadoru to stolica San Salvador oraz Soyapango, Santa Ana, Mejicanos i San Miguel.

Stany Zjednoczone

Stany Zjednoczone, Stany Zjednoczone Ameryki – państwo federacyjne w Ameryce Północnej składające się z 50 stanów, graniczące z Kanadą od północy, Meksykiem od południa, Oceanem Spokojnym od zachodu, Oceanem Arktycznym od północnego zachodu i Oceanem Atlantyckim od wschodu.

Trzecie pod względem liczby ludności państwo (po Chinach i Indiach), a czwarte pod względem powierzchni (po Rosji, Kanadzie i Chinach). W jego skład wchodzą także pozastanowe wyspy na Pacyfiku (Baker, Guam, Howland, Jarvis, Johnston, Kingman, Mariany Północne, Midway, Palmyra, Samoa Amerykańskie, Wake) i na Atlantyku (Portoryko – największa z nich, formalnie państwo stowarzyszone ze Stanami Zjednoczonymi – Wyspy Dziewicze, Navassa). Terytorium de facto należącym do tego państwa jest również baza wojskowa Guantanamo (na Kubie).

Turks i Caicos

Turks i Caicos (ang. Turks and Caicos Islands) – terytorium zależne Wielkiej Brytanii w Ameryce Środkowej, na Oceanie Atlantyckim, na północ od wyspy Haiti.

Obejmuje dwie grupy wysp: Turks i Caicos we wschodniej części archipelagu Bahamów.

Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych

Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych (United States Virgin Islands) – terytorium zależne Stanów Zjednoczonych w Ameryce Środkowej, w basenie Morza Karaibskiego, obejmujące 3 duże wyspy wulkaniczne i kilkadziesiąt mniejszych wysepek koralowych w południowej części archipelagu Wysp Dziewiczych. Największe wyspy to: Saint Croix – 214,7 km², Saint Thomas – 80,9 km² i Saint John – 50,8 km².

Powierzchnia terytorium wynosi 346,4 km², zamieszkuje go osób według spisu powszechnego z (2000). Stolicą terytorium jest jego największy port morski Charlotte Amalie – 12 tys. mieszk. (1990) – na wyspie Saint Thomas. Głównym zajęciem miejscowej ludności jest obsługa turystów, których od lat 80. XX w. przybywa tu średnio 1,3 – 1,8 mln każdego roku.

Dalekie Wyspy Mniejsze Stanów Zjednoczonych

Dalekie Wyspy Mniejsze Stanów Zjednoczonych, Pomniejsze Wyspy Stanów Zjednoczonych, (ang. United States Minor Outlying Islands) – zbiorcze określenie niewielkich terytoriów (wysp lub atoli), w większości na Oceanie Spokojnym, należących do Stanów Zjednoczonych Ameryki i mających różny status prawny. Część z nich jest niezamieszkana, obszar niektórych objęto rezerwatami przyrody.

Do amerykańskich Dalekich Wysp Mniejszych należą:

Guam

Guam (Terytorium Guamu) – wyspa w południowej części archipelagu Marianów w Mikronezji, terytorium nieinkorporowane Stanów Zjednoczonych Ameryki, ze stolicą w Hagåtña.

Guam jest terytorium zależnym od Stanów Zjednoczonych.

Mariany Północne

Mariany Północne (Wspólnota Marianów Północnych; ang.: Northern Mariana Islands, Commonwealth of the Northern Mariana Islands; czamorro: Notte Mariånas, Sankattan Siha Na Islas Mariånas) – terytorium stowarzyszone (Terytorium zorganizowane o statusie wspólnoty – US Commonwealth) Stanów Zjednoczonych położone w północno-zachodniej Oceanii.

Terytorium zajmuje północną część archipelagu Marianów, położonego w Mikronezji, w południowo-zachodniej części Oceanu Spokojnego.

Mikronezja

Mikronezja, Sfederowane Stany Mikronezji (Micronesia) – państwo na Oceanie Spokojnym, obejmujące większą część wysp Mikronezji. Używana jest także błędna nazwa Federacja Mikronezji.

Mikronezja była w przeszłości Powierniczymi Wyspami Pacyfiku – obszarem powierzonym przez ONZ administracji Stanów Zjednoczonych. W roku 1979 Mikronezja przyjęła konstytucję, a w 1986, na mocy Porozumienia o wolnym stowarzyszeniu, uzyskała niepodległość.

Palau

Palau, Republika Palau (ang. Republic of Palau, palau Belau, Beluu er a Belau) – wyspiarskie państwo samorządowe, stowarzyszone ze Stanami Zjednoczonymi, położone na Oceanie Spokojnym, w Oceanii oraz w Mikronezji, ok. 1160 km na południe od Guam, ok. 800 km na wschód od Filipin i 3200 km na południe od Tokio.

Obejmuje zachodnią część archipelagu Karolinów oraz 4 pojedyncze wyspy koralowe (Sonsorol, Merir, Pulo Anna i Tobi) i atol Helen (łącznie ponad 250 wysp).

Samoa Amerykańskie

Tutuila, główna wyspa archipelagu Samoa Amerykańskie (Terytorium Samoa Amerykańskiego; ang. American Samoa, Territory of American Samoa; samoa. Amerika Samoa lub Samoa Amelika) – terytorium nieinkorporowane USA zajmujące wschodnią część Wysp Samoa oraz atol Swains na Oceanie Spokojnym. Zachodnią część wysp zajmuje niepodległe państwo Samoa (dawniej Samoa Zachodnie).

Timor Wschodni

Timor Wschodni; Demokratyczna Republika Timoru Wschodniego (tet. Repúblika Demokrátika Timór-Leste, por. República Democrática de Timor-Leste) – państwo na wyspie Timor w Archipelagu Malajskim. Od zachodu graniczy z Indonezją. Do 1975 roku kolonia portugalska pod nazwą Timor Portugalski. W 1976 został anektowany przez Indonezję, która okupowała jego terytorium do 1999. Od 1999 do 2002 pod administracją Organizacji Narodów Zjednoczonych. Niepodległość uzyskał 20 maja 2002 r., stając się jednocześnie pierwszym suwerennym państwem powstałym w XXI w . Oprócz Filipin jest drugim krajem Azji, w którym dominującym wyznaniem jest katolicyzm.

Terytorium państwa obejmuje głównie wschodnią część wyspy Timor, a także położoną bardziej na zachód eksklawę Oecusse o powierzchni 814 km² oraz dwie niewielkie wyspy Atauro i Jaco. Całkowita lądowa powierzchnia kraju wynosi 15 007 km².

Wyspy Marshalla

Wyspy Marshalla (Republika Wysp Marshalla, mah. Aolepān Aorōkin M̧ajeļ, ang. Republic of the Marshall Islands) – państwo wyspiarskie na Oceanie Spokojnym, położone na północ od Nauru i Kiribati, na wschód od Mikronezji oraz na południe od amerykańskiej wyspy Wake.

Prezydent Wysp Marshalla jest jednocześnie głową państwa i szefem rządu.

Ekwador

Ekwador (Republika Ekwadoru; ) – państwo w Ameryce Południowej położone nad Oceanem Spokojnym, jedno z czterech powstałych w wyniku rozpadu Wielkiej Kolumbii w 1830 r. Sąsiaduje od północy z Kolumbią, a od południa z Peru. W skład Ekwadoru wchodzą także położone na Oceanie Spokojnym Wyspy Galapagos – są jego największą atrakcją turystyczną. Nazwa kraju pochodzi od hiszpańskiego słowa oznaczającego równik.