Vietnamees
Vietnamees, een toontaal, is de officiële taal van Vietnam. Het is de moedertaal van 87% van de bevolking van Vietnam en van ongeveer twee miljoen Vietnamese emigranten. Hoewel het veel leenwoorden uit het Chinees bevat en het oorspronkelijk werd geschreven met Chinese karakters, wordt het gerekend tot de Austroaziatische talen. Van deze talengroep heeft het Vietnamees de meeste sprekers (tien keer zo veel als het Khmer, de taal die wat het aantal sprekers betreft op de tweede plaats staat).
Het lijkt waarschijnlijk dat – in een ver verleden – het Vietnamees meer gemeen had met andere talen in de Austroaziatische taalfamilie, zoals buiging en een groter aantal medeklinkerclusters. Deze zijn geleidelijk aan uit de taal verdwenen. Het Vietnamees is waarschijnlijk sterk beïnvloed door zijn locatie in de Zuid-Aziatische sprachbund. Hierdoor heeft het enkele karakteristieken gekregen van een isolerende taal morfologie en tonogenese. Het is niet geheel zeker of deze kenmerken misschien al niet eigen waren aan het Proto-Austroaziatisch, maar ze kunnen worden teruggevonden in diverse andere, filologisch ongerelateerde talen uit Zuidoost-Azië. Zo hebben zowel het Thai (een Tai-Kadaitaal), het Tsat (een Malayo-Polynesische taal in de Austronesische taalfamilie), als het Vietnamees tonen ontwikkeld als fonemisch kenmerk, hoewel de talen waar ze van afstammen, dit kenmerk oorspronkelijk niet hadden.
De "voorvader" van de Vietnamese taal werd oorspronkelijk gesproken in de regio van de Rode Rivier in wat nu noordelijk Vietnam is. Gedurende de expansie van het Vietnamees en het Vietnamese volk naar het huidige centraal en zuidelijk Vietnam (door verovering van de oude natie Champa en het Khmervolk van de Mekongdelta in de buurt van waar nu Ho Chi Minhstad ligt) is de taal beïnvloed door Indische en Malayo-Polynesische talen.
Rond het midden van het eerste millennium van onze jaartelling kreeg het Chinees in politiek opzicht een dominante positie. Hierdoor kreeg het Vietnamees er een groot aantal Chinese leenwoorden bij, terwijl er ook sprake was van een tamelijk grote invloed op grammatica. Het Chinees was in Vietnam lange tijd het enige medium van literatuur en de taal van het bestuur, zodat deze taal veel invloed uitoefende op de heersende klasse, zodat een groot deel van de Vietnamese woordenschat tegenwoordig bestaat uit Sino-Vietnamese woorden of chữ Hán Việt.
Rond het begin van het tweede millennium won het Vietnamees stilaan aan prestige. De taal werd toen geschreven met Chinese karakters die zijn aangepast voor het Vietnamees (zie Chữ nôm) – vergelijkbaar met het Japanse kanji, het Koreaanse Hanja en de schriften van enkele andere talen uit de Chinese culturele invloedssfeer. Het nôm-schrift was op zijn hoogtepunt in de 18e eeuw, toen heel wat Vietnamese schrijvers en dichters hun werken schreven in het chữ nôm – bijvoorbeeld Nguyễn Du en Hồ Xuân Hương bijgenaamd "de Koningin van de nôm-poëzie.
Toen er steeds veelvuldiger contacten met West-Europa kwamen, werd in de 17e eeuw een transcriptie in het Latijnse alfabet ontwikkeld – quốc ngữ – door Portugezen en andere Europeanen die bezig waren met kerstening of handel in Vietnam. Toen Frankrijk Vietnam in de late 19e eeuw veroverde, ging het Frans het Chinees als officiële taal in onderwijs en regering vervangen. Het Vietnamees nam toen ook veel Franse woorden over, zoals đầm (dame), ga (treinstation) en va-li (valise). Daarbij werden er ook heel wat nieuwe Sino-Vietnamese woorden gecreëerd voor westerse ideeën die de Fransen met zich meebrachten. Het gelatiniseerde quoc ngu kreeg echter pas in het begin van de 20e eeuw de overhand, toen het onderwijs wijder verspreid werd en dit eenvoudiger schrift geschikter werd bevonden voor onderwijs aan en communicatie met de bevolking.
Het lijkt waarschijnlijk dat – in een ver verleden – het Vietnamees meer gemeen had met andere talen in de Austroaziatische taalfamilie, zoals buiging en een groter aantal medeklinkerclusters. Deze zijn geleidelijk aan uit de taal verdwenen. Het Vietnamees is waarschijnlijk sterk beïnvloed door zijn locatie in de Zuid-Aziatische sprachbund. Hierdoor heeft het enkele karakteristieken gekregen van een isolerende taal morfologie en tonogenese. Het is niet geheel zeker of deze kenmerken misschien al niet eigen waren aan het Proto-Austroaziatisch, maar ze kunnen worden teruggevonden in diverse andere, filologisch ongerelateerde talen uit Zuidoost-Azië. Zo hebben zowel het Thai (een Tai-Kadaitaal), het Tsat (een Malayo-Polynesische taal in de Austronesische taalfamilie), als het Vietnamees tonen ontwikkeld als fonemisch kenmerk, hoewel de talen waar ze van afstammen, dit kenmerk oorspronkelijk niet hadden.
De "voorvader" van de Vietnamese taal werd oorspronkelijk gesproken in de regio van de Rode Rivier in wat nu noordelijk Vietnam is. Gedurende de expansie van het Vietnamees en het Vietnamese volk naar het huidige centraal en zuidelijk Vietnam (door verovering van de oude natie Champa en het Khmervolk van de Mekongdelta in de buurt van waar nu Ho Chi Minhstad ligt) is de taal beïnvloed door Indische en Malayo-Polynesische talen.
Rond het midden van het eerste millennium van onze jaartelling kreeg het Chinees in politiek opzicht een dominante positie. Hierdoor kreeg het Vietnamees er een groot aantal Chinese leenwoorden bij, terwijl er ook sprake was van een tamelijk grote invloed op grammatica. Het Chinees was in Vietnam lange tijd het enige medium van literatuur en de taal van het bestuur, zodat deze taal veel invloed uitoefende op de heersende klasse, zodat een groot deel van de Vietnamese woordenschat tegenwoordig bestaat uit Sino-Vietnamese woorden of chữ Hán Việt.
Rond het begin van het tweede millennium won het Vietnamees stilaan aan prestige. De taal werd toen geschreven met Chinese karakters die zijn aangepast voor het Vietnamees (zie Chữ nôm) – vergelijkbaar met het Japanse kanji, het Koreaanse Hanja en de schriften van enkele andere talen uit de Chinese culturele invloedssfeer. Het nôm-schrift was op zijn hoogtepunt in de 18e eeuw, toen heel wat Vietnamese schrijvers en dichters hun werken schreven in het chữ nôm – bijvoorbeeld Nguyễn Du en Hồ Xuân Hương bijgenaamd "de Koningin van de nôm-poëzie.
Toen er steeds veelvuldiger contacten met West-Europa kwamen, werd in de 17e eeuw een transcriptie in het Latijnse alfabet ontwikkeld – quốc ngữ – door Portugezen en andere Europeanen die bezig waren met kerstening of handel in Vietnam. Toen Frankrijk Vietnam in de late 19e eeuw veroverde, ging het Frans het Chinees als officiële taal in onderwijs en regering vervangen. Het Vietnamees nam toen ook veel Franse woorden over, zoals đầm (dame), ga (treinstation) en va-li (valise). Daarbij werden er ook heel wat nieuwe Sino-Vietnamese woorden gecreëerd voor westerse ideeën die de Fransen met zich meebrachten. Het gelatiniseerde quoc ngu kreeg echter pas in het begin van de 20e eeuw de overhand, toen het onderwijs wijder verspreid werd en dit eenvoudiger schrift geschikter werd bevonden voor onderwijs aan en communicatie met de bevolking.
Land (geografie)
-
Vietnam
Vietnam (uitspraak: [vjɛtˈnɑm]; Vietnamees: Việt Nam ), officieel de Socialistische Republiek Vietnam, is een land in Zuidoost-Azië. Met 98.176.244 (2021) inwoners behoort Vietnam tot de zestien volkrijkste landen ter wereld. De hoofdstad is het noordelijke Hanoi (Hà Nội) en de grootste stad is het zuidelijke Ho Chi Minhstad (Thành Phố Hồ Chí Minh), het vroegere Saigon.
Vietnam bevindt zich op het schiereiland Indochina en wordt begrensd door China in het noorden, door de Golf van Tonkin en het daarin gelegen Chinese eiland Hainan in het noordoosten, door de Zuid-Chinese Zee in het zuidoosten, door Cambodja in het zuidwesten en door Laos in het noordwesten. Indochina is een geografische term voor dat deel van Azië dat bestaat uit het huidige Vietnam, Laos en Cambodja. Soms wordt ook (oostelijk) Thailand ertoe gerekend. Vietnam is met name door China beïnvloed terwijl Thailand, Cambodja en Laos cultureel meer richting India leunen.