Kaart (cartografie) - Zestafoni (gemeente) (Zest’aponis Munitsip’alit’et’i)

Zestafoni of Zestaponi (Georgisch: ზესტაფონის მუნიციპალიტეტი, Zestɑpʰonis munitsipaliteti) is een gemeente in het midden van Georgië, in de regio (mchare) Imereti, een oppervlakte van 423,7 km² en 54.271 inwoners (2022). Het is gelegen in het Imereti Hoogland rond de rivier Kvirila en heeft de gelijknamige stad als bestuurlijk centrum. De gemeente wordt doorkruist door vitale nationale oost-west infrastructuur.

Het gebied van het hedendaagse Zestafoni ligt historisch op een strategische plek, met de samenvloeiing van belangrijke rivieren in het Imereti Hoogland en rond de centrale doorgang tussen oost- en west-Georgië. Bij de samenvloeiing van de Dziroela en de Kvirila ontstond dan ook de nederzetting Sjorapani bij een strategisch belangrijk fort, dat in de 1e eeuw door Strabo beschreven werd. Het gebied was dan ook vaak slagveld tussen strijdende partijen over controle over de Georgische vorstendommen. Na het uiteenvallen van het Koninkrijk Georgië lag het gebied in het Koninkrijk Imeretië dat door zowel het Ottomaanse Rijk als Safavidisch Perzië werd bevochten. Na de Vrede van Amasya in 1555 werd het gebied tot de 18e eeuw gedomineerd door de Ottomanen. In 1770 nam koning Salomo I van Imeretië samen met de Russische generaal Gottlob Totleben het fort bij Sjorapani in en vernielde het om hergebruik door de Turken te voorkomen.

In 1810 werd Imeretië door het Russisch Rijk geannexeerd, wat een Russische bestuurlijke indeling betekende. Het vorstendom werd Oblast Imeretië, dat in 1840 opgenomen werd in het Gouvernement Georgië-Imeretië dat geheel Georgië besloeg. In 1846 werden oost- en west-Georgië weer gescheiden en werd het gebied van Zestafoni bestuurlijk ingedeeld bij de provincie (oejezd) Sjaropan in het Gouvernement Koetais. Het kerngebied van het huidige Zestafoni werd binnen dat oejezd het gemeentelijk district (oetsjastok) Kvirili, met de plaats Kvirili als administratief centrum, dat in 1921 de naam Zestafoni terugkreeg.

Onder het Russisch keizerlijke regime werd de spoorweginfrastructuur in Transkaukasië in hoog tempo ontwikkeld. De eerste spoorlijn ten zuiden van de Kaukasus werd in 1872 geopend, de Tbilisi - Poti lijn, en deze kwam door Zestafoni. Het was een belangrijke stopplaats voor de passage door het Lichigebergte. In 1893 volgde de aftakking vanaf Zestafoni naar mijnbouwplaats Tsjiatoera, waar mangaanerts gewonnen werd, wat een economische impuls gaf aan het district met onder meer een grote metaalfabriek in Zestafoni.

Er volgden bestuurlijke verschuivingen in de periode 1917-1930 door de tussenkomst van de Democratische Republiek Georgië en de vorming van de Sovjet-Unie. De huidige bestuurlijke eenheid Zestafoni werd uiteindelijk in 1930 als rajon opgericht binnen de Georgische SSR, tijdens de grote bestuurlijke hervormingen in de Sovjet-Unie. De stad Zestafoni werd het rajoncentrum. In 1995 werd het rajon onderdeel van de nieuw opgerichte regio (mchare) Kacheti en in 2006 werd het omgevormd naar een gemeente (municipaliteit).