Kaart (cartografie) - Kristiansand

Kristiansand (niet te verwarren met Kristiansund) is een stad en gemeente in Noorwegen. Het is sinds 2020 de hoofdstad van de provincie (Noors: fylke) Agder. Eerder was het de hoofdstad van de toenmalige provincie Vest-Agder. De stad ligt aan de kust bij de monding van de rivier de Otra, in het uiterste zuiden van Noorwegen. De gemeente heeft ruim 110.000 inwoners.

Kristiansand is een betrekkelijk jonge stad. De stad werd in 1641 door de Deense koning Christiaan IV gesticht. Het centrum van de stad, Kvadraturen, kenmerkt zich door een volledig rechthoekig stratenpatroon. De Domkerk van Kristiansand is een van de grootste van Noorwegen met 2.029 zitplaatsen.

Als 'hoofdstad' van het zuiden is de stad een geliefd vakantiedoel voor de Noren. Bij de stad ligt een dierentuin, Dyreparken, waar ook een pretpark aan gekoppeld is. Ieder jaar begin juli wordt het festival Quart in de stad gehouden, een van de belangrijkste festivals van Noorwegen.

Kristiansand is de geboorteplaats van onder meer de Noorse kroonprinses Mette-Marit, de dichter Henrik Wergeland en de schrijver Jens Bjørneboe.

In de omgeving van Kristiansand was reeds in de prehistorie sprake van menselijke bewoning. In 1996 werd te Søgne een skelet gevonden van ongeveer 6500 v.Chr. Ook werden er resten van prehistorische nederzettingen van rond het begin van de Christelijke jaartelling gevonden, wat voor Noorwegen -dat vooral geïsoleerde boerderijen kende- uitzonderlijk is.

In de 14e en 15e eeuw was er, in het huidige stadsdeel Lund, een belangrijke haven. Ook op het eiland Flekkerøy was er een haven, de belangrijkste aan de mond van het Skagerrak en in 1555 versterkt door koning Christian III van Denemarken. In 1635 werd op dit eiland een koninklijk paleis gebouwd voor Christian IV van Denemarken.

De formele stichting van Kristansand vond plaats in 1641 op de tegenoverliggende oever van de Otra. Naar gebruik in de renaissance kreeg de stad een regelmatig grondplan. Deze stad werd daarom Kvadraturen genoemd. Hier vestigden zich vele kooplieden. In 1666 werd Kristiansand een garnizoensstad en er werden zware versterkingen gebouwd. In 1682 werd de bisschopszetel van Stavanger naar Kristiansand verplaatst.

In 1734 werd de stad verwoest door een stadsbrand. In de volgende decennia werd de scheepsbouw van belang, doch het continentaal stelsel onder Napoleon maakte daar een einde aan. Bovendien vonden er aanvallen van de Engelsen plaats, want het toenmalige Koninkrijk Denemarken en Noorwegen steunde Frankrijk. Vanaf de jaren '30 van de 19e eeuw herstelde de economie zich en nam de scheepsbouw weer toe in belang. In 1881 werd een groot psychiatrisch instituut opgericht, het tweede in Noorwegen, waardoor nieuwe werkgelegenheid werd gecreëerd.

In 1892 woedde een nieuwe stadsbrand waardoor de helft van de oude stad werd verwoest. De kathedraal, die bij de vorige stadsbrand van 1880 werd verwoest, werd herbouwd in steen in 1885 en bleef nu gespaard.

De elektriciteitsproductie door waterkracht zorgde begin 20e eeuw voor nieuwe industrie, zoals een nikkelsmelterij in 1910 (Kristiansands Nikkelraffineringsverk AS). Een terugslag kwam door de economische crises van de jaren '30, en de bezetting door nazi-Duitsland. Na de Tweede Wereldoorlog werden nieuwe woonwijken gebouwd, zoals in Lund, en gedurende de jaren '90 van de 20e eeuw kwam er nieuwe bedrijvigheid zoals offshore-industrie, en veiligheids-gerelateerde bedrijvigheid.