Kaart (cartografie) - Dedoplistskaro (gemeente) (Dedoplists’q’aros Munitsip’alit’et’i)

Dedoplistskaro (Georgisch: დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტი, Dedoplistsqaros munitsipaliteti) is een gemeente in het uiterste zuidoosten van Georgië met 20.365 inwoners (2022), gelegen in de regio (mchare) Kacheti. De gemeente met de gelijknamige stad als bestuurlijk centrum heeft een oppervlakte van 2532 km² en ligt aan het zuidoostelijke uiteinde van het Gomborigebergte in het Iori-hoogland. Het nationaal park Vasjlovani beslaat ongeveer 10% van de gemeente en heeft een unieke combinatie van (semi-)woestijn, steppe-vegetatie, loofbossen en canyons die typisch zijn voor de gemeente.

Archeologische opgravingen met vondsten uit verschillende tijdperken en zo vroeg als de steentijd tonen aan dat het gemeentelijk gebied heel lang bewoond is door mensen. De belangrijkste vondsten zijn gedaan rond de plaats Chornaboedzji, de oude burcht Chornaboedzji en overblijfselen van de stad Choratani. Het territorium was deel van de historische Georgische regio Kambetsjovani en viel in de vroege middeleeuwen onder Hereti dat in de 10e eeuw opging in het verenigde Koninkrijk Georgië. Na het uiteenvallen van het Koninkrijk Georgië in de 15e eeuw behoorde het gebied van Dedoplistskaro tot het Koninkrijk Kachetië en voor korte tijd het fusiekoninkrijk Kartli-Kachetië, tot het Russische Rijk in 1801 tot annexatie van Kartli-Kachetië overging.

Hierna werden de contouren geschapen van de moderne bestuurlijke indeling. Het gebied van de huidige gemeente Dedoplistskaro werd onderdeel van het Oejezd Signagi (Сигна́хский уезд, Signáchskiy oejezd) dat in 1801 opgericht werd als een van de vijf provincies van het nieuwe Gouvernement Georgië. Nadat het kort werd opgeheven in 1840 binnen het Gouvernement Georgië-Imeretië, werd het oejezd in 1846 weer heropgericht als een van de negen provincies in Gouvernement Tiflis. met de stad Signagi als bestuurscentrum. Het oejezd Signagi besloeg naast Dedoplistskaro het gebied van de huidige gemeentes Signagi, Lagodechi, de helft van Sagaredzjo en het grootste deel van Goerdzjaani. Binnen het oejezd Signagi viel het huidige Dedoplistskaro onder de bestuurlijke sectie (oetsjastok) Shirakski (Russisch: Ширакскій участокъ), genoemd naar de Sjirakivlakte in het gebied.

Gedurende de Kaukasusoorlog in de 19e eeuw was het gebied onderdeel van een Russische verdedigingslinie tegen Dagestaanse invallen. De Russische soldaten bleven na het staken van de oorlog in het gebied wonen. Eind 19e eeuw werd door het keizerlijk gezag overgegaan tot vestiging van Russen in het oetsjastok Sjiraki. Dit veroorzaakte onrust onder de Georgische bergvolken uit de regio's Toesjeti, Psjavi, Chevsoeretië en Goedamakari die hier al hun winterverblijf hadden met hun schapen en watermeloenen teelden. Zij begonnen zich vervolgens zonder toestemming te vestigen in Sjiraki, wat ook tot conflict tussen deze volken leidde. De bekende Georgische dichter en schrijver Vazja-Psjavela, die zelf uit de bergregio Psjavi kwam, speelde een belangrijke rol in de tegendruk tegen Russische vestiging en in het legaliseren van de vestiging van de Georgische bergvolken. Dit resulteerde in de stichting van de dorpen aan de noordrand van de Sjirakivlakte boven de Alazani. Rond 1920 werden Armeniërs uit Azerbeidzjan verdreven en vestigden velen zich aan de rechterkant van de Alazanirivier. Zo ontstond in de uiterste hoek van Georgië het dorpje Sabatlo, dat later Tsteli Sabatlo (Rood Sabatlo) werd genoemd. Met de vestiging van het communistisch regime kwamen er snel kolchozen in het gebied. In 1931 waren dat er 45.

In 1929 vonden bestuurlijke hervormingen van de Sovjet-Unie plaats en werd het oejezd afgeschaft. In 1930 werd het gebied ingedeeld bij het nieuwe en kleinere rajon (district) Signagi. In 1938 werd het rajon Tsiteli-Tskaro (წითელწყარო, Russisch: Цители-цкаро, vertaalt als Rode Bron) als zelfstandige bestuurseenheid afgesplitst van Signagi, met de gelijknamige plaats als bestuurlijk centrum. Tijdens de de-sovjetisering van toponiemen in 1991 werd de naam van zowel het rajon als de stad gewijzigd in het huidige Dedoplistskaro, wat Koninginsbron betekent. Het was de oorspronkelijke Georgische naam voor de plaats, verwijzend naar koningin Tamar. De Russische overheersers hadden deze naam begin 19e eeuw veranderd in Tsarski Kolodtsi (Царские Колодцы, Koninklijke Bron), waarna de Sovjets in de jaren 1920 de verwijzing naar aristocratie subtiel veranderden in een communistische. In 1995 werd het district onderdeel van de nieuw opgerichte regio (mchare) Kacheti en in 2006 werd het rajon omgevormd naar een gemeente (municipaliteit).