Kaart (cartografie) - Brno

Brno (Duits: Brünn) is de grootste stad van Moravië en in grootte de tweede stad van Tsjechië en heeft 390.000 inwoners. De stad ligt aan de samenvloeiing van de rivieren Svitava en Svratka, en vormt het politieke en culturele centrum van de Zuid-Moravische Regio. Men spreekt in Brno het dialect Hantec.

Al in de vroege middeleeuwen was Eburodunum, vermoedelijk het oudste Brno, een marktplaats die zich in het Groot-Moravische Rijk, dat toen ook het westen van Slowakije omvatte, ontwikkelde tot bestuurscentrum. Moravië werd rond 900 schatplichtig aan Hongarije, daarna aan Polen en kwam pas na het midden van de 12de eeuw tot verdere ontwikkeling. In 1190 wordt Brno voor het eerst genoemd en in 1243 werd het koningsstad onder gezag van de Boheemse koningen. Ter bevestiging werd een nieuwe burcht op een hoge rots aan de rand van de stad gebouwd: Spielberg/Špilberk. De stadsburgers kwamen uit het zuiden van Duitsland, Oostenrijk en de zuidelijke Nederlanden. In 1349 werd Brünn, toen uitgegroeid tot 10.000 inwoners, de residentie van de markgraaf van Moravië. Epidemieën en belegeringen door de Hussieten brachten de stad in de volgende eeuw in een neergang. In 1464 werd de Joodse gemeenschap uitgewezen.

In 1471 kwam Moravië onder het koningschap van Hongarije en in 1526 onder Habsburgs gezag. In de reformatieperiode werd Brünn een centrum van Doopsgezinde sekten. De Moravische adel bood hun een schuilplaats, met name aan vervolgde Tirolers die samen met hun geloofsgenoten uit overig Oostenrijk, Zwitserland en zuidelijk Duitsland Hutterer genoemd werden. Na 1620 werden zij verdreven in het gewelddadige programma van de contrareformatie. Zij vluchtten naar Transsylvanië, vervolgens een eeuw later naar de Oekraïne en vandaar weer een eeuw later naar Amerika.

In 1641 werd Brünn hoofdstad en bestuurlijk centrum van de wat nu heette: het Habsburgse kroonland Moravië. De oude hoofdstad Olmütz, nu Olomouc, bleef kerkelijk centrum, als residentie van de bisschop.

In 1805 werd niet ver van de stad het Oostenrijkse leger bij Austerlitz verslagen door Napoleon.

De nieuwe tijd deed zijn intrede met de aansluiting op de spoorwegverbinding Wenen - Breslau, die moderne industrialisatie mogelijk maakte.

De bewoners van Brünn waren volgens de volkstelling aan het einde van de Oostenrijks-Habsburgse tijd in meerderheid, dat wil zeggen voor twee derde, Duitstalig. De stad telde zowel Duitse als Tsjechische hogeronderwijsinstellingen. De concurrentie tussen Duitsers en Tsjechen bepaalde het klimaat in toenemende mate. In 1918 werd het nieuwe Tsjecho-Slowakije gesticht en namen Tsjechen de wacht over in wat nu voortaan Brno heette. Duitstaligen, die nog wel de hogere middenklasse bleven domineren, zakten in aantal tot een derde: ruim 50.000, waarvan één op de vijf Joden. Zij bleven. Na de Duitse bezetting van Tsjecho-Slowakije in 1940 werd de stad opnieuw Brünn en als zodanig de hoofdstad van het landsdeel Moravië in het zogenaamde Protectoraat Bohemen en Moravië. Ruim 9.000 Joodse burgers werden afgevoerd naar concentratiekampen waaruit minder dan één op de tien terugkeerde. Na collectieve onteigening en staatsburgerlijke ontrechting volgens de Beneš-decreten, werden eind mei 1945 27.000 nog niet gevluchte Duitstalige inwoners, uit hun huizen gehaald en in de richting van Oostenrijk in een dodenmars afgevoerd waarbij één op de tien het leven liet (Verdrijving van Duitsers na de Tweede Wereldoorlog).

Na de oorlog groeide de stad in snel tempo uit tot een industrieel centrum. De bevolking verdubbelde zich maar stagneert sinds de val van het IJzeren Gordijn. In bevolkingsomvang is de stad de tweede van Tsjechië.