Kaart (cartografie) - Achaltsiche (gemeente) (Akhaltsikhis Munitsip’alit’et’i)

Achaltsiche (Georgisch: ახალციხის მუნიციპალიტეტი, Achaltsichis munitsipaliteti) is een gemeente in het zuiden van Georgië met ongeveer 39.000 inwoners (2022), gelegen in de regio Samtsche-Dzjavacheti. De gemeente met de gelijknamige stad als bestuurlijk centrum heeft een oppervlakte van ruim 1010 km² en ligt in een bergachtig landschap. De Mtkvari is de belangrijkste rivier door de gemeente, waarlangs ook de internationaal belangrijke hoofdwegen S8 en S11 liggen die Georgië met Turkije en Armenië verbinden.

Het gebied van de huidige gemeente Achaltsiche lag in de middeleeuwen in het vorstendom Samtsche (Samtsche-Saatabago, of ook wel Mescheti). Dit vorstendom werd in de 15e eeuw onafhankelijk van het Koninkrijk Georgië, maar werd in de 16e eeuw door zowel het Ottomaanse Rijk als Safavidisch Perzië bevochten, met name in de omgeving van de plaatsen gelijknamige stad en Adigeni. Met de Vrede van Amasya in 1555 kwam Achaltsiche in Perzisch gecontroleerd gebied te liggen niet ver van de bestandslijn met het Ottomaanse Rijk. In de 17e eeuw kwam het gebied onder Ottomaanse controle, en werd het onderdeel van het Eyalet van Çıldır (of ook Pasjalik Achaltsiche).

In de 18e eeuw werd het gebied wederom betwist toen het Georgische Koninkrijk Kartli-Kachetië zich los probeerde te worstelen van zowel de Perzen als de Turken. Dit liep met Russische steun uit op een fiasco bij Aspindza en bleef het gebied onder Turks gezag. Gedurende de eerste fase van de Russische annexatie van Georgische gebieden in het begin van de 19e eeuw lag Achaltsiche nog in het Ottomaanse Rijk. Na de Russisch-Turkse Oorlog (1828-1829) en het Verdrag van Adrianopel kwam Achaltsiche en omgeving onder Russisch gezag te staan.

Het gebied werd vervolgens vanaf 1840 administratief het Oejezd Achaltsiche, dat korte tijd deel uitmaakte van het samengevoegde Gouvernement Georgië-Imeretië. Het Oejezd Achaltsiche werd met de splitsing van dat Gouvernement in 1846 bij het Gouvernement Koetais ingedeeld, om vervolgens in 1867 bij het Gouvernement Tiflis ingedeeld te worden. Het Oejezd Achaltsiche was onderverdeeld in drie gemeentelijke districten (oetsjastok, Russisch: yча́сток), waarbij het gebied van de huidige gemeente Achaltsiche in de westelijke delen van de gemeentelijke districten (Уравельский участок, Oeravelskiy oetsjastok) en Atschoer (Ацхурский участок, Atschoerskiy oetsjastok) lag. Deze districtindeling bleef feitelijk bestaan tot de Sovjet verovering van de Democratische Republiek Georgië in 1921 en de administratieve hervorming in 1930. Toen werden een aantal rajons van Achaltsiche afgesplitst en kreeg rajon Achaltsiche min of meer de huidige omvang. Na de onafhankelijkheid van Georgië werd het district in 1995 ingedeeld bij de nieuw gevormde regio (mchare) Samtsche-Dzjavacheti, en is in 2006 het district omgevormd naar gemeente. Tussen 2014 en 2017 was de stad Achaltsiche een aparte bestuurseenheid, een zogeheten "stad met zelfbestuur", naast de rest van de gemeente. In 2017 werd dat net als bij zes andere steden teruggedraaid omdat deze constructie te duur en inefficiënt bleek.