Kaart (cartografie) - Achalkalaki (stad) (Akhalk’alak’i)

Achalkalaki (Georgisch: ახალქალაქი; Armeens: Ախալքալաք, Achalkalak, vertaalt als 'Nieuwe Stad') is een stad in het zuiden van Georgië met 7.685 inwoners (2022), gelegen in de regio Samtsche-Dzjavacheti op 1.700 meter boven zeeniveau op het Achalkalaki Plateau dat deel uitmaakt van het vulkanische Dzjavacheti Hoogland. Het is het bestuurlijk centrum van de gelijknamige gemeente en ligt hemelsbreed 115 kilometer ten zuidwesten van hoofdstad Tbilisi, 40 kilometer van de grensovergang met Armenië en 30 kilometer van de grensovergang met Turkije. De bevolking bestaat voor 94% uit Armeniërs.

De locatie van Achalkalaki werd al in de 9e eeuw bewoond, maar de stichting van de gefortificeerde stad wordt algemeen beschouwd als vroege 11e eeuw. De eerste fortificaties werden onder de Georgische koning Bagrat III in de periode 1008-1012 gebouwd. In 1064 werd de stad verwoest door de Seltsjoek invasie van het Koninkrijk Georgië met 100.000 troepen. De naam Achalkalaki wordt genoemd in een inscriptie uit 1291, gegraveerd op een gevel van een in de rotsen uitgehouwen kerk in de middeleeuwse Armeense stad van Ani.

In de 16e eeuw werd het gebied door zowel het Ottomaanse Rijk als Safavidisch Perzië bevochten. Met de Vrede van Amasya in 1555 kwam de locatie in Perzisch gecontroleerd gebied te liggen. Tussen 1637 en 1828 stond de stad onder onder Ottomaans gezag, waardoor de christelijke Armeense en Georgische bevolking van de stad werden geconfronteerd met gedwongen islamisering. Het was in deze periode onderdeel van het Eyalet van Çıldır (of ook Pasjalik Achaltsiche).

Na de Russisch-Turkse Oorlog (1828-1829) en het Verdrag van Adrianopel kwam Achalkalaki onder Russisch gezag te staan. Het fort was door de oorlog vernietigd. In 1831 werd begonnen met de bouw van een nieuwe stad onder dezelfde naam ten zuidoosten van de oude stad. De restanten van het Achalkalaki fort zijn nog te zien bij het binnenkomen aan de noordkant van de huidige stad. Er staat ook nog een moskee uit de Ottomaanse periode. Het nieuwe Achalkalaki kreeg in 1845 de status van stad maar het deed toen nog niet dienst als administratief centrum. Het viel toen nog onder het Oejezd Achaltsiche, waarvan de stad Achaltsiche het administratieve centrum was. Achalkalaki werd in 1874 een "districtsstad van de derde klasse" en werd het administratief centrum van het afgesplitste Oejezd Achalkalaki dat pas gemeentelijke autonomie kreeg in 1896. De nieuwe stad werd vanaf het begin vrijwel geheel door Armeniërs bewoond.

Tijdens de Koude Oorlog lag de stad in het zogenaamde "grensgebied". Bezoekers van buitenaf hadden een speciale vergunning nodig om de stad te bezoeken, die immers dichtbij de grens met Turkije lag, een NAVO-lidstaat. Daarnaast was in Achalkalaki een basis van de Sovjet strijdkrachten in Transkaukasië gestationeerd met 30.000 soldaten. Na de Georgische onafhankelijkheid in 1991 bleef de basis in gebruik door Rusland, als de "62e militaire basis". Deze werd uiteindelijk op 27 juni 2007 overgedragen aan Georgië, nadat de Georgische regering in 2005 een overeenkomst daartoe met Rusland sloot. Het complex aan de westkant van de stad werd in 2014-2015 deels in opgeknapt ten behoeve van een trainingscentrum voor de Georgische strijdkrachten, dat uiteindelijk in 2020 opende.