Χάρτης - Βίλα Νόβα ντε Γκάια (Vila Nova de Gaia)

Η Βίλα Νόβα ντε Γκάια ή απλά Γκάια που σημαίνει "Γη" από την αρχέγονη θεότητα Γαία (ελληνικά: Χωριό της Νέας Γαίας, πορτογαλικά: Vila Nova de Gaia, προφορά σε IPA:ˈvilɐ ˈnɔvɐ ðɨ ˈɣajɐ) είναι πόλη της Πορτογαλίας. Βρίσκεται στην περιφέρεια του Πόρτο, νότια από την πόλη του Πόρτο και ακριβώς απέναντί της στις όχθες του ποταμού Ντόρου. Ο πληθυσμός της το 2004 ήταν 178.255 κάτοικοι κάτοικοι και ο δήμος αποτελείται από 24 ενορίες με συνολικό πληθυσμό 288.749 κατοίκους, κάτι που τον κάνει τον πιο πολυπληθή στη βόρεια περιφέρεια της χώρας. Η Γκάια, μαζί με το Πόρτο και δώδεκα ακόμα δήμους, αποτελούν τη Μητροπολιτική Περιοχή του Πόρτο.

Η πόλη είναι γνωστή για τις "κρύπτες" (που οι ντόπιοι αποκαλούν "σπηλιές") όπου το παγκόσμια γνωστό κρασί Πόρτο αποθηκεύεται και ωριμάζει. Οι κρύπτες αποτελούν επίσης πόλο έλξης τουριστών.

Η Γκάια υπήρχε ήδη από την εποχή της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ως η πόλη του Κάλε. Αναπτύχθηκε πιθανότατα από ένα προϋπάρχον κελτικό κάστρο ή νεολιθικό οικισμό. Το όνομα Κάλε είναι πιθανόν κελτικό. Στους ρωμαϊκούς χρόνους το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού ζούσε νότια του ποταμού Ντούρο, και στη βόρεια όχθη υπήρχε ένας μικρότερος οικισμός γύρω από το βαθύ λιμάνι που σήμερα είναι η συνοικία Ριμπέρα του Πόρτο. Το όνομα του Πόρτο, που κατά τον ύστερο Μεσαίωνα ήταν Πόρτους Κάλε, σήμαινε το λιμάνι της πόλης του Κάλε. Λόγω του εμπορίου που διεξαγόταν μέσω του Ντούρο, ο οποίος είναι πλωτός μέχρι τη Ρέγκουα, βαθιά στην πορτογαλική ενδοχώρα, το λιμάνι ξεπέρασε σε ανάπτυξη την πόλη του Κάλε και έγινε το πιο σημαντικό μέρος της περιοχής, όπου εγκαταστάθηκε η Επισκοπή και οι έμποροι. Μετά τις εισβολές των Μαυριτανών στην Ιβηρική τον 8ο αιώνα, το σύνορο μεταξύ του Ισλαμικού και του Χριστιανικού κράτους ήταν ντε φάκτο ο Ντούρο, μέχρι περίπου το έτος 1000. Με τις συνεχείς επιδρομές και τη λεηλασία και από τις δυο πλευρές, η πόλη του Κάλε ερημώθηκε και οι περισσότεροι κάτοικοί της κατέφυγαν στο Πόρτο.

Όταν οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί αποχώρησαν στα 1035, αφήνοντας πίσω τους εύφορη γη, στην περιοχή ήρθαν άποικοι από το βορρά που διαπραγματεύτηκαν φέουδα με καλύτερους όρους από τους νέους άρχοντες του τόπου. Επανίδρυσαν την πόλη με το όνομα Βίλα Νόβα ντε Γκάια (νέα πόλη της Γκάια) γύρω από το αρχαίο κάστρο και τα ερείπια της παλιάς πόλης.

Η διπλή πόλη του Οπόρτο και της Γκάια συχνά αναφερόταν στα έγγραφα της εποχής με το όνομα "πόλη του Πορτουκάλε" και το Βασίλειο του Λεόν του οποίου ήταν κέντρο ονομαζόταν Πορτουκαλάνικη Κομητεία (Condado Portucalense). Η κομητεία αυτή σταδιακά επεκτάθηκε και μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της έγινε το Βασίλειο της Πορτογαλίας.